Redactie - 26 januari 2016

Ethische ICT?

Afgelopen week is wederom een zeer geslaagd iBestuur congres gehouden, waar één van de onderwerpen ‘integriteit in ICT’ was. Het is een actueel thema in de relatie tussen overheid en bedrijfsleven, na alle commotie en discussies over (vermeend) niet-integer gedrag bij aanbestedingen en de uitvoering van projecten.

De vraag op het congres was onder andere of integriteit in regels is te vatten of dat er andere mogelijkheden zijn hiervoor normen en waarden te borgen? Duidelijk was dat er natuurlijk altijd regels zullen moeten zijn. Uitgangspunten die voor iedereen helder zijn, maar daarnaast kunnen ethiek en integriteit nooit volledig in regels worden gevat. Er is immers menselijke communicatie en samenwerking, er zijn gesprekken en bijeenkomsten, er is informatiedeling en -overdracht, kortom ethiek is ingebed in een natuurlijke samenwerking van mensen die samen iets willen ondernemen en bereiken.

Moraal
Volgens Wikipedia houdt de moraalwetenschap als onderdeel van de filosofie zich bezig met het begrip ethiek. Het gaat om het juist handelen en de criteria om te beoordelen of een handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd. Wat is de norm voor het menselijk handelen in een bepaalde situatie?

Nu is moraal gebaseerd op een levensbeschouwing, hoe een persoon in het leven staat. Maar hoort het ook bij een organisatie of bedrijf? In een discussie in het NRC in dit kader – over de bancaire wereld – werd gesteld dat het bedrijfsleven in principe amoreel is, slechts gericht op geldgeneratie voor de aandeelhouders. Dit is natuurlijk wel heel kort door de bocht. Bij geen van de bedrijven waar ik werk of heb gewerkt, was ooit sprake van zo een strikte amorele opstelling. Altijd waren er normen en waarden die het primaire doel van geld verdienen, inbedden in maatschappelijk en ethisch verantwoorde manieren van handelen.

Ontwerper en gebruiker
Het probleem in de informatiewereld is dat er vaak geen kant en klare producten worden verkocht. Natuurlijk zijn de bouwstenen zoals een terminal, PC of server goed te definiëren en te waarderen. Maar zodra we met de componenten een proces gaan inrichten, daar software voor gebruiken of apart laten maken, dan wordt het al vager. Hoe waardeer je een geslaagd project? Zeker als deze projecten langer duren en men tijdens de voortgang van het project leert hoe het niet moet of wat beter kan. In een proces van voortschrijdend inzicht, bij zowel de leverancier als de gebruiker, is het lastig een juiste eindwaardering van een project te geven. Of te beslissen te stoppen als men op de verkeerde weg blijkt.

Daarbij komt ook nog, dat hoe beter leverancier en gebruiker elkaar kennen bij de start van het project, de kans op succes met stappen omhoog gaat. Immers, de ontwerper van het product kent de gebruiker van het proces, waardoor product en proces veel beter op elkaar worden afgestemd. Kort door de bocht gezegd: ‘Hoe jovialer bedrijfsleven en overheid met elkaar omgaan, hoe beter de projecten uiteindelijk zullen worden’.

Lang en gelukkig
Die laatste conclusie klinkt vreemd, maar is het uiteindelijk niet. Informatie, de verwerking en het gebruik ervan, is tegenwoordig een dusdanige basis van elk overheidsproces, dat het écht begrijpen wat met bepaalde informatietechniek kan, wat men wil bereiken en hoe men dat wenst te bereiken, heel veel communicatie vraagt.

Ook vooraf, eigenlijk juist vooraf… En communicatie is en blijft mensenwerk. Samen praten, uitleggen, laten zien, discussiëren en begrijpen. Hoe beter en intensiever je dat doet, hoe beter het gezamenlijke doel, de oplossing en de optimale implementatieroute wordt én hoe adequater die aansluiten bij de behoefte van de gebruiker. Uiteindelijk is elk project daarop gericht: succes voor ontwerper én gebruiker en vervolgens leefden ze samen nog lang en gelukkig.

Dus juist de intensieve samenwerking in dit soort complexe processen is de basis van succesvolle informatieprojecten. Hiervoor zijn afgelopen jaren ook interessante modellen ontwikkeld, waaronder Collin, een samenwerkingsmodel voor lerende netwerken. Een model dat zich richt op het first time right ontwerpen van complexe producten en processen. Een bepaalde kunst van samenwerken en co-creatie waarbij kennisontwikkeling en vooral kennisvastlegging de rode draad vormt. Een interessant onderwerp waar ik in een volgende blog nog nader op zal ingaan.

Civil Servant
ICT en de overheid staat momenteel in een vervelend daglicht. Helaas is door alle negatieve publiciteit en de honger van het publiek naar sensatie, schandalen en misbruik een verkrampte relatie tussen overheid en bedrijfsleven ontstaan. Beiden willen voorkomen dat in de basis prima gedrag verkeerd kan worden uitgelegd. Mag de overheid zich door bedrijven laten voorlichten over hun producten? Natuurlijk, dat moeten ze zelfs. Moeten ambtenaren – of beter civil servants – relaties opbouwen met de ontwerpers van de informatie-oplossingen die men zoekt? Natuurlijk, zonder dat ontstaan slechte projecten en daar is de burger uiteindelijk slechter mee af.

Helaas ligt elk contact op dit moment onder zo’n vergrootglas dat men al gauw ernaar neigt elkaar dan maar even niet te ontmoeten. Of niet mee te gaan op een studiereis. Of vooraf niet bij een demonstratie van zo’n oplossing bij een ander te gaan kijken. Want de niet-deskundige toeschouwer of journalist zou al snel fantasieën van vriendjespolitiek, beïnvloeding en zelfverrijking kunnen krijgen. Hetgeen al net zo snel kan leiden tot ongenuanceerde krantenartikelen of televisie-uitzendingen waar alleen het publiek van smult: zie je wel hoe erg het allemaal is.

Trots
Er is één remedie om aan die verkrampte houding een eind te maken en dat is in alle openheid deze relaties voortzetten. Zorgen dat de relatie open en helder is en laten zien dat juist intensieve samenwerking dé basis is voor geslaagde projecten tegen reële prijzen. Natuurlijk zijn er in het verleden verkeerde dingen gebeurd. En natuurlijk is het goed dat daar een correctie op is ontstaan en er regels zijn gemaakt of aangescherpt. Maar nu is het doorgeslagen de andere kant op. En dat is bar slecht voor onze burger en onze maatschappij.

Elke burger wil trots zijn op zijn overheid. Met betrouwbare civil servants die het beste voorhebben met de burgers en ondernemingen in het land. Een overheid die steeds verder digitaliseert om zijn diensten te verbeteren, persoonlijker te maken en makkelijker voor iedereen bruikbaar te maken. Dat moet nu eenmaal worden gerealiseerd met informatiemiddelen die zij op de markt moeten aanschaffen, als hardware, software of dienst. Maar zonder innige samenwerking – vooraf en tijdens – lukt dat echt niet. Want hoe beter overheid en bedrijfsleven elkaar kennen en begrijpen, hoe beter het land uiteindelijk kan worden bediend.

——

Wilt u weten over hoe het ‘derde platform van IT’ uw organisatie kan helpen een digital enterprise te worden? Kom dan naar de Digital Transformation Conference op 10 februari in De Fabrique te Maarssen. Meer informatie vindt u hier.

Auteur: Hans Timmerman, CTO van EMC Nederland

Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024 Trend Micro BW BN week 10-11-13-14-2024
Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024

Wil jij dagelijkse updates?

Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief!