Wouter Hoeffnagel - 28 september 2016

Elimineer de dictatuur van de data!

Het is geen nieuws dat we met de komst van sociale media en mobiele platformen enorme hoeveelheden data aan het generen zijn. We slaan al die data op en hopen met big data-technieken daar weer veel informatie uit te kunnen halen. Maar dat valt soms best tegen. Kleine, intensief data-genererende en -gebruikende microservices (apps) zwerven door de cloud-infrastructuur van mobiele eindpunten naar datacenters en cloud-providers. Hiermee op veel plaatsen data achterlatend waarvan naderhand niet duidelijk is of die data ook relevant is om wel of niet te bewaren.

Het weggooien van verwerkte data is een eigenschap van alle intelligente wezens. Als we als mens al onze indrukken zouden moeten bewaren, zou ons geheugen na een paar dagen vol zijn. Bijvoorbeeld een chauffeur registreert elke seconde welke verkeer-deelnemers voor en rond zijn of haar auto aanwezig zijn om goed te kunnen navigeren. Maar als de reis voorbij is, zullen de meeste beelden en indrukken vervagen omdat ze (niet meer) relevant zijn om te bewaren. Onze dromen organiseren dagelijks ons geheugen om alleen de relevante indrukken en ervaringen te bewaren.

Data weggooien is een kunst
Daarnaast laten onze microservices op onze devices overal sporen achter die we wellicht naderhand niet zo fijn meer vinden. Zoals speurhonden een persoon kunnen vinden aan iemands geurspoor, kunnen digitale speurhonden dat ook. Iedereen laat een digital geurspoor achter op elke plaats in de infrastructuur waar hij of zij zich bevindt. Dus data weggooien is niet alleen om het beperkte geheugen optimaal te gebruiken, maar ook om een afgeronde aanwezigheid ‘ergens’ te wissen als daarvoor geen relevantie meer bestaat.

Als je in een winkel boodschappen doet, is het op dat moment nuttig het juiste en beste product te selecteren, maar dat selectieproces hoeft niet door derden te worden vastgelegd. Dat is een persoonlijke activiteit waar een ander niet veel mee te maken heeft. Maar we weten beter: in de digitale wereld wordt elke actie, elke twijfeling, elke reactie en elke beslissing vastgelegd en bewaard. De vraag is of dit eenduidig vastleggen van iemands handelen zinvol is. Zowel vanuit de privacy maar ook vanuit de zin ervan.

Dictatuur van data
Er wordt intussen zoveel data verzameld over ons gedrag dat we ons moeten afvragen of nog meer data nog wel enige waarde toevoegt. In een artikel in NRC stelt Dirk Helbing, hoogleraar ‘computationele sociologie’ dat grootschalige surveillance tot een totalitaire samenleving kan leiden. Hij noemt het een systeemcrisis, wij zijn verslaafd geworden aan het verzamelen van data over alles en iedereen. Waarom, gewoon omdat het heel goedkoop kan en we nog steeds denken dat het zinvol is.

Het idee achter massasurveillance en big data is: “Als je genoeg data hebt, verschijnt de waarheid vanzelf. Topmanagers en politici moeten doen wat de data ze vertellen. Er heerst een dictatuur van data.” Echter digitalisering maakt de wereld zo veel complexer dat beheersing van bovenaf door onbelemmerd en ongenuanceerd data te verzamelen en hierop beslissingen te baseren een illusie is. Zoals hij zegt: “We kunnen niet eens de verkeerslichten in een stad volledig optimaliseren, omdat die systemen te complex zijn. Laat staan dat dat voor de hele maatschappij kan.” Hoeveel data je ook verzamelt, de wereld blijkt toch altijd net iets ingewikkelder, dus ze bieden valse zekerheid.

Systeemcrisis
Bij elke overgang naar een nieuwe economie zal de maatschappij mede (moeten) veranderen. Zo zijn we nu op een omslagpunt van een diensteneconomie naar een digitale economie en daar hoort een nieuw maatschappelijk systeem bij. In de boerensamenleving moest iedereen zelf zien te overleven en ontstonden er coöperaties om elkaar te ondersteunen. In het industriële tijdperk besloten ondernemers grotendeels wat er gebeurde, dit leidde wel tot groei maar had weinig of geen aandacht voor armoede, werkloosheid en het milieu.

De huidige dienstenmaatschappij hebben we succesvol opgebouwd met regulering, administratie en organisatie van bovenaf. Dat heeft lang goed gewerkt maar is nu rap aan het falen. Want zoals de hoogleraar in het interview terecht opmerkt: “Van bovenaf beheersen kan wel in een analoge wereld, maar niet meer in een veel complexere, digitale wereld.”

Denkfout
De digitale wereld is niet meer van bovenaf te beheersen. De ECB en Fed pompen duizenden miljarden in de economie, maar dat soort geplande staatsingrepen werkt niet in onze nieuwe digitale economie. Men verzamelt grote hoeveelheden data maar begrijpt het nieuwe onderliggende proces (nog) niet. En we gaan dus op verkeerde veronderstellingen besluiten nemen.

Er wordt geprobeerd een nieuwe oorlog te winnen op basis van kennis en ervaringen van de vorige oorlog. En dat werkt dus niet. Hij stelt dat door deze denkfout het huidige kapitalisme zal vastlopen en omdat we nog steeds op de pof leven, levert dit grote staatsschulden en lage groei. En kapitalisme heeft groei nodig om schulden af te betalen. We concurreren nog steeds op basis van schaarse energie en grondstoffen. Zonder een duurzame economie wordt het westen steeds afhankelijker van de rest van de wereld. En ontstaat een globale machtsstrijd die steeds meer spanningen geeft, zoals we overal om ons heen helaas moeten constateren.

Bottom-up gebruiken van data
We zullen dus een nieuw soort kapitalisme moeten ‘uitvinden’ dat past bij de digitale samenleving en voorkomen dat we in een oorlog of totalitaire maatschappij terecht komen. Systemen kunnen met digitale techniek zelf organiserend worden zonder dat bedrijven of overheden daar (nog) een belangrijke rol in spelen. Je ziet peer-to-peer marktplaatsen ontstaan, crowdfunding, het zelf opwekken van energie, 3D-printing, allemaal signalen van een veranderende economie die zonder tussenkomst van een Centrale Bank of overheid succesvol kan opereren. Een nieuwe maatschappij op basis van lokalere, kleinschaligere en meer zelfsturende samenlevingen. Een ‘omgekeerde’ industriële revolutie die van centrale fabrieken en overheid ‘teruggaat’ naar meer lokale thuisarbeid en zelfsturende lokale gemeenschappen.

Duurzaamheid
Dit levert, zoals Helbing zegt, nieuwe deeleconomieën op die onze samenleving efficiënt, liberaal, sociaal én duurzaam kunnen maken. Slim gebruik van data is daarbij vereist. Niet op een top-down manier maar juist door het elimineren van de dictatuur van de data door deze bottom-up te gaan inzetten.

De transitie naar duurzaamheid is belangrijk om ons onafhankelijker te maken van grondstoffen en energie. Hiermee kunnen we de stabiliteit van onze economie borgen en ons minder afhankelijk maken van de rest van de wereld. Lokale leveringszekerheid van energie en grondstoffen kunnen met recycling, besparing en nieuwe technieken enorm verbeteren, mits we ons daar als maatschappij écht voor gaan inzetten.

Door: Hans Timmerman, CTO Dell EMC Nederland

Trend Micro BW BN week 10-11-13-14-2024 Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024
Trend Micro BW BN week 10-11-13-14-2024

Wil jij dagelijkse updates?

Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief!