Overheid wil open source software een gelijke kans geven in aanbestedingen

De overheid wil open source software een gelijke kans geven in aanbestedingen. Dit wordt nu uitgezocht zo meldt Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Dit na een motie van het Tweede Kamerlid Astrid Oosenbrug. In de motie van Oosenbrug van 11 oktober 2016 wordt de regering verzocht om het gebruik van open standaarden wettelijk te verplichten en alle kennis over open source software waarover de overheid beschikt ter beschikking te stellen via bestaande structuren. Binnen de overheid is de taak om het inkopen en aanbesteden bij alle overheden te professionaliseren neergelegd bij PIANOo, het Expertisecentrum Aanbesteden van het Ministerie van Economische Zaken. PIANOo biedt informatie, advies en nuttige aanwijzingen aan iedereen binnen de publieke sector die zich bezighoudt met aanbestedingen. Met PIANOo wordt gesproken om de opbouw en het uitdragen van hun kennis over open source software te verbeteren. Er komt overigens geen kenniscentrum over Open Source.

Plasterk meldt:

Voor wat betreft het verplichten van het gebruik van open standaarden, kan ik u melden dat ik die mogelijkheid krijg middels de wet Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). Die ligt tot april ter consultatie op internetconsultatie.nl.

Over de open source software heb ik naar aanleiding van de motie geantwoord dat ik eerst wil laten onderzoeken of het nodig is, en zo ja, wat er dan zou moeten gebeuren. Daartoe is een onderzoek uitgezet bij PBLQ en de resultaten van dat onderzoek zijn onlangs opgeleverd.

In het rapport Kenniscentrum open source software constateren de onderzoekers dat open source software zowel een aantal voordelen als nadelen heeft vergeleken met gesloten source software. De afweging van deze voor- en nadelen is per organisatie en per product verschillend. Daar is het huidige beleid ook op gebaseerd. Zorg ervoor dat in aanbestedingen open source software een gelijke kans krijgt als gesloten source software. Bij gelijke geschiktheid of beter wordt open source software gekozen. Dat betekent dat in het huidige beleid het aanbestedingsproces centraal staat.

De onderzoekers constateren dat er binnen het aanbestedingsproces nog weinig structurele kennis bestaat over open source software. Daarnaast constateren zij dat kennis omtrent open source software in zijn algemeenheid te gefragmenteerd is en te weinig met elkaar wordt gedeeld. Op basis van deze constateringen komen de onderzoekers met drie aanbevelingen:

• 1.Kom met een verwijsindex naar open source software-expertise

• 2.Zet een centrale plek neer voor overheidssoftware

• 3.Bundel kennis rond aanbestedingen

1. Verwijsindex open source software-expertise

De onderzoekers concluderen dat er geen behoefte wordt gevoeld aan een traditioneel kenniscentrum, zoals «Nederland open in Verbinding» (NOiV) in het verleden. Een verwijsindex naar experts zou een effectief instrument kunnen zijn.

De behoefte aan een verwijsindex onderschrijf ik, maar alleen voor die terreinen die specifiek voor de overheid zijn. Zo is technische kennis over open source software ruimschoots voorhanden in de markt, op fora en dergelijke. Dit is ook niet specifiek voor de overheid. Wat wél specifiek voor de overheid is, zijn de juridische regels waaraan moet worden voldaan. De overheid heeft een andere verantwoordingsstructuur, kent regelgeving en verplichtingen van een Europese aanbesteding en dient daarin transparant te zijn. Dat betekent dat bij de aanschaf van software er veel specifieke regelgeving is die alleen op de overheid van toepassing is. Veel respondenten hebben aangegeven dat zij de kennis daaromtrent moeilijk kunnen vinden. Het bundelen en aanbieden van kennis helpt daarbij. In het verlengde daarvan geldt dit ook voor aanbestedingen.

Voor het opzetten van de verwijsindex raden de onderzoekers aan om een scan uit te voeren naar beschikbare kennis en deze als initiële informatie beschikbaar te stellen. Het onderhoud van deze verwijsindex dient dan uit de mensen zelf te komen.

Ik ben voornemens een ambtelijk kennisnetwerk op te zetten dat de kennis verzamelt en beziet hoe het kennisniveau onderhouden wordt en ter beschikking wordt gesteld.

2. Centrale plek voor overheidssoftware

De onderzoekers doen een voorstel voor het ter beschikking stellen van overheidssoftware als open source software. Tijdens de begrotingsbehandeling van Binnenlandse Zaken in 2016 is door de leden Oosenbrug, Voortman en Van Raak een motie ingediend waarin gevraagd wordt om met een visiedocument te komen over het ter beschikking stellen van overheidssoftware als open source software. Ik heb toegezegd hiermee te komen voor het zomerreces.

3. Aanbestedingskennis bundelen

Dit punt raakt het meest aan het huidige beleid: open source software een gelijke kans geven in aanbestedingen. Uit het rapport blijkt dat het hier aan kennis schort. Ik streef naar verbetering. Binnen de overheid is de taak om het inkopen en aanbesteden bij alle overheden te professionaliseren neergelegd bij PIANOo, het Expertisecentrum Aanbesteden van het Ministerie van Economische Zaken. PIANOo biedt informatie, advies en nuttige aanwijzingen aan iedereen binnen de publieke sector die zich bezighoudt met aanbestedingen. Met PIANOo wordt gesproken om de opbouw en het uitdragen van hun kennis over open source software te verbeteren. Het ambtelijk kennisnetwerk kan daarbij van dienst zijn.