Plastic soep

Plastic soep is de naam van de drijvende vuilnisbelt in het noorden van de Grote Oceaan waar enorme hoeveelheden plastic en ander afval door stroming bij elkaar komen drijven. De ringvormige zeestroom trekt het afval als een enorme kolk naar zich toe en dit verzamelt zich in een centraal gebied dat vele malen groter is dan Nederland. Het is een groot, relatief stabiel gebied waar vooral afval van Noord-Amerika en Japan naar toe stroomt. Het gebied bevat mogelijk meer dan 100 miljoen ton aan afval met de hoogste concentratie van plasticdeeltjes ter wereld.

Er zijn wereldwijd diverse initiatieven gestart om iets aan deze grote vuilnisbelt te doen. Een bekend initiatief kwam van onze Nederlandse student Boyan Slat die in 2012 in TEDxDelft 2012 het plan presenteerde om op grote schaal plastic te verwijderen. Met het plan ‘Ocean Cleanup’ stelt hij een grootschalige schoonmaakoperatie voor om het afval via enorme opvangarmen naar verzamelplatformen te laten drijven. Ook Boskalis en Van Ganzewinkel hebben onderzoek gedaan naar aanleiding van de Beagle-expeditie in 2009 om oplossingen voor deze enorme vervuiling te bedenken.

Verpakkingsmateriaal

Begin dit jaar meldde Dell dat het op grote schaal producten verpakt in gerecycled plastic uit de oceaan. Dit afval wordt verzameld in vaarwegen en op stranden waardoor jaarlijks ruim 7000 kilo aan plastic afval niet meer in de oceaan kan komen. Hoewel voorlopig nog een druppel op een gloeiende plaat, worden alle nieuwe verpakkingslijnen van Dell ingericht om met gerecycled plastic te worden gevoed. Om te voorkomen dat het plastic na gebruik alsnog in de oceaan terecht komt, bevat elke tray een duidelijk No. 2 recyclesymbool. Zo wordt het plastic bestemd als HDPE, wat wereldwijd goed recyclebaar is en opnieuw wordt gebruikt in de circulaire economie.

Het oceaanplastic dat wordt verzameld, wordt gemengd met ander gerecycled HDPE-plastics (75 procent) vanuit bronnen als flessen en voedselverpakkingen. Hieruit ontstaat de nieuwe grondstof voor de verpakkingen. Vanaf 30 april 2017 worden de XPS13 laptops al verpakt in gerecycled oceaanplastic. Het project wordt samen met de Lonely Whale Foundation uitgevoerd.

NextWave

Vorige week werd in deze samenwerking de volgende fase aangekondigd. Dell en Lonely Whale melden de oprichting van NextWave, een consortium van bedrijven dat samen het probleem van de plastic vervuiling van de oceanen gaat aanpakken. Dell is de initiator van dit initiatief en Lonely Whale zal er operationeel leiding aan geven. Het is gebaseerd op het open-source supply chain model van Dell waar bedrijven zich belangenloos bij kunnen aansluiten. De eerste bedrijven naast Dell bij de oprichting van NextWave zijn GM, Trek Bicycles, Herman Miller, Interface, HumanScale, Bureo en Van de Sant. Dit is slechts het begin want hoe meer bedrijven hun verpakkingsmateriaal van gerecycled oceaanplastic gaan maken des te beter.

De boodschap van Nextwave is: ‘Keeping plastic in the economy and out of the ocean”. Het principe is nog steeds gebaseerd op het onderscheppen van plastic uit rivieren en het opruimen van stranden. Elk jaar komt er immers via rivieren acht miljoen kubieke meter plastic in de oceanen en deze stroom is het makkelijkste te onderscheppen.

Op sommige plaatsen in de oceaan is het aantal plastic deeltjes 26 maal zo groot als het aanwezige plankton, het voedsel voor veel dieren. Iedereen die jaarlijks een gemiddelde hoeveelheid zee-voedsel eet, eet dus ongemerkt jaarlijks ook 11.000 van deze plastic deeltjes. Een alarmerende boodschap.

Nieuwe ideeën

Het aantal nieuwe plannen om de hoeveel afval plastic in de oceanen te verminderen, is groot. Ze variëren van ideeën om in onze maatschappij zelf minder plastic te gebruiken waardoor de hoeveel plastic die in het milieu kan komen automatisch vermindert, tot slimme productverandering. Zo worden bijvoorbeeld in de cosmetische industrie vaak plastic microkorrels gebruikt in producten, die makkelijk kunnen worden vervangen door natuurlijke korrels. Onze afvalinstallaties kunnen plastic microkorrels niet afvangen waardoor ze direct in onze rivieren en oceanen komen. Zo zijn er vele voorbeelden om de stroom plastic die de natuur inkomt te verminderen.

Er zijn andere lokale initiatieven zoals het plaatsen van makkelijk te legen ‘seabins’ in havens waar drijvend vuil zich door stroming van nature verzamelt. Hierdoor kan elke haven snel schoner worden. Een leuk voorbeeld is het waterwiel dat door stroming wordt aangedreven en op die manier vuil uit het water schept. Een ander mooi initiatief is het plaatsen van een bellengordijn in rivieren waardoor afval naar de oever wordt geleid, terwijl het scheepsverkeer geen enkele hinder ondervindt. The Great Bubble Barrier voerde laatst op de IJssel bij Kampen hier een geslaagde proef mee uit.

Nu de oceaan zelf nog

Aan het opruimen van alle plastic in de oceanen zelf zijn we nog niet echt toe. De hoeveelheid afval is ook enorm. Men heeft berekend dat als 68 schepen fulltime afval zouden vergaren, ze in een jaar minder dan 1 procent van het afval in de Grote Oceaan zouden verzamelen. Charles Moore, een oceaanactivist heeft berekend dat om alle vijf de gyres* schoon te maken 1000 schepen 24 uur per dag 79 jaar lang zouden moeten rondvaren en het water filteren. We hebben al met al met elkaar een nauwelijks op te lossen probleem veroorzaakt, dat nog elke dag in omvang groeit.

De deels passieve oplossingen, zoals het Nederlandse Ocean Cleanup project lijken voorlopig de meeste kans te hebben werkelijk te starten met het opruimen van het afval. Het bedrijf van de 22-jarige uitvinder en ondernemer Boyan Slat, maakte dit jaar bekend dat zij een extra investering heeft gekregen van 21,7 miljoen dollar. Naast de ruim 31 miljoen dollar aan verzamelde donaties voor hun initiatief. Ze gaan binnenkort beginnen met het op grote schaal testen van hun oplossing in de Stille Oceaan.

De voortgang van zijn project is te volgen op hun website waar zij begin oktober meldden dat zij de bestelling hadden gedaan voor de ‘floater pipe’, het hart van hun oplossing. Deze moet eind van dit jaar arriveren in San Francisco waar de uiteindelijke assemblage zal plaatsvinden. We kunnen stellen dat 2017 een belangrijk jaar is in de strijd tegen de plastic soep in onze oceanen. Laten we hopen dat we snel een tipping point kunnen bereiken zodat we hoeveelheid oceaanafval op zijn minst kunnen stabiliseren.

*De vijf Gyren
Op de wereld zijn vijf van grote draaiende zeestromen die men ook wel gyren noemt. Er is er één in de Indische Oceaan tussen Azië en Australië, een noordelijke én een zuidelijke in de Grote Oceaan tussen Azië, Australië en Amerika en eveneens een noordelijke én zuidelijke in de Atlantische Oceaan. Een gyre is een driftstroom die door de wind wordt aangedreven en onder invloed staan van de heersende westelijke winden aan de noordzijde en de oostelijke passaatwinden aan de zuidzijde van de gyre (dichterbij de evenaar).

Door: Hans Timmerman (foto), CTO Dell EMC Nederland