Het vierde platform

In de ontwikkeling van de informatietechniek hebben we steeds nieuwe platformen zien ontstaan, afhankelijk van de techniek die voorhanden kwam. Iedereen weet intussen wel dat we het mainframe, een ‘stand alone’ computer, pas later het eerste platform zijn gaan noemen. Net zoals we de cliënt/server-architectuur later het tweede platform noemden en we van ‘stand alone’ naar ‘distributed computing’ gingen. Ongeveer tien jaar geleden ontwikkelde zich op basis van internet een opvolgend platform en moesten we het begrip ‘cloud computing’ een plaats geven in de onze wereld van informatie.

Kracht van het netwerk

De cloud was de eerste echte stap naar een wereld waar informatietechniek ‘normaal’ werd. Sommigen noemden het een Web-OS, een shared operating systeem dat iedereen als een nutsvoorziening kon gebruiken; informatie uit een stopcontact. De term ‘derde platform’ kwam in de mode om het verschil met het verleden aan te geven. De verschuiving van gekoppelde hardware en software naar informatievoorziening als een dienst. En de verschuiving daardoor van verdienmodellen; was software eerst alleen als ‘closed source’ en betaalde licenties aanwezig, nu kon software als een dienst worden afgerekend.

De term SMAC kwam in de mode om de digitale transformatie te beschrijven die plaatsvond. Het begrip was opgebouwd uit de woorden Social media, Mobiele devices, data Analytics en Cloud. Intussen kunnen we stellen dat deze SMAC transformatie de wereld wezenlijk heeft veranderd in wat we dagelijks doen. Onze kinderen weten zelfs niet beter dan dat wifi en informatietoegang het fundament voor hun wereldbeeld is. Altijd en overal toegang hebben tot het internet is de basis van onze voortgang in de netwerktechniek.

Power law

Tegen een steeds lagere prijs kunnen we miljarden personen en devices met elkaar verbinden en met elkaar laten communiceren. Getallen als een triljoen – 10 tot de 18e macht – worden genoemd voor het aantal netwerkverbindingen dat dagelijks wordt gemaakt en dat blijft de komende jaren nog zo sterk stijgen dat het aantal verbindingen dat mogelijk wordt eigenlijk ontelbaar is geworden.

We hebben hier te maken met Metclafe’s law die stelt dat de waarde van een telecommunicatienetwerk kwadratisch toeneemt met het aantal verbonden gebruikers of devices. Zolang het aantal gebruikers stijgt, stijgt het aantal mogelijke verbindingen kwadratisch. Het is een zogenaamde ‘power law’ die in de natuur veel voorkomt; in het Nederlands ook wel ‘machtsfunctie’ genoemd. Zo is bijvoorbeeld de kans op een twee keer zo grote aardbeving, vier keer minder waarschijnlijk en omgekeerd.

Rijstkorrels

Intussen is het vierde platform zichtbaar geworden, ook wel het ‘Internet of Things’ genoemd. Maar het is veel meer dan dat: het is gebaseerd op de verdere groei van onze netwerkmogelijkheden die kwadratisch blijven groeien en ‘ambient computing’ mogelijk maken. Een wereld waar we letterlijk zijn omringd door computing-mogelijkheden die verbonden zijn door alomvattende netwerkmogelijkheden. De basis van het vierde platform vormen de ons omringende en overal binnendringende netwerken die we in toenemende mate met kunstmatige intelligente slimmer kunnen maken.

De verwachtingen die we hierover hebben, voldoen aan ‘Amara’s law’, eveneens een power law: we overschatten de impact van een (nieuwe) techniek op de korte termijn maar onderschatten het op de lange termijn. Dat heeft wederom met het kwadratische karakter van de impact van die techniek te maken. Een kwadratische lijn lijkt heel lang op een rechte lijn maar gaat ‘opeens’ heel snel stijgen, voor velen onverwacht. Het is vergelijkbaar met de rijstkorrels op het schaakbord van de koning. Als op elk vlak steeds het dubbele aantal wordt neergelegd dan ontstaat een hoeveelheid van bijna 2 tot de macht 64, of wel 18 triljoen.

Vierde platform

Amara’s law zorgt dat nieuwe techniek opeens kan doorbreken. Denk aan hoe snel mobiele telefoons wereldwijd ‘normaal’ werden toe ze eenmaal volledig digitaal werden, een kleinere batterij nodig hadden en sterk in prijs konden dalen. Dat gold ook voor het openbare internet. Wat betreft het vierde platform staan we inmiddels ook op dat punt van doorbraak. Op mijn bureau staat een kleine, opvouwbare drone die op mijn handpalm past en via een app is te besturen en vijf minuten in de lucht kan blijven. Vijf jaar geleden leek dit nog onmogelijk, nu is het een gadget geworden die je voor 30 dollar kunt kopen.

Ik las deze week dat Boeing een drone heeft ontwikkeld die een last van 230 kilo kan tillen en vervoeren over afstanden tot 30 kilometer. Werkelijk ongelofelijk wat nu al mogelijk is. In hetzelfde blad kwam ik zelfs een telefoonhoes met ingebouwde drone tegen. De hoes kan zelfstandig vliegen en kan full HD filmen en foto’s maken; vanaf februari 2018 te koop voor 109 dollar. Er zijn zelfs al drones die je huis kunnen bewaken en naar mogelijke indringers vliegen als deze je tuin binnenkomen. Ze staan op een laadstation en komen indien nodig direct in actie. En de tijd dat een drone in de lucht kan blijven neemt ook enorm toe. Het ‘wereldrecord’ staat momenteel op vier uur, maar kan natuurlijk morgen alweer gebroken worden, eveneens de logica van Amara’s law.

Te veel?

We worden steeds verder ondergedompeld in een technische wereld waar we het einde absoluut (nog?) niet kunnen bevatten. Met netwerkmogelijkheden die het aantal graankorrels op het schaakbord gaan overtreffen. De vraag is of we dat als mens allemaal nog kunnen bevatten, ook beschreven als één van de zogenaamde power law’s in ‘Dunbar’s number’. Het getal van Dunbar, een Engelse antropoloog, is de vermeende cognitieve grens aan het aantal individuen waarmee een persoon een stabiele, sociale relatie kan onderhouden.

Dunbar kwam op een gemiddeld maximum van 150 personen met wie de mens een bepaalde relatie kan onderhouden onder de voorwaarden dat alle ‘deelnemers’ hun best doen om tot die kring te behoren. Dat getal is ook bekend uit de organisatiekunde om de effectiviteit en cohesie van afdelingen of militaire eenheden te structureren. De vraag of dit aantal ook geldt voor de slimme apparaten waarmee we ons omringen en dat de mens uiteindelijk de limiet vormt hoe ver we in de techniek ondergedompeld kunnen worden. Wellicht wordt het ons uiteindelijk een keer echt te veel.

Door: Hans Timmerman (foto), CTO Dell EMC Nederland