Maatschappelijk verantwoord ondernemen is geen wassen neus meer

Bedrijven hebben de reflex om aandeelhouders te bevoordelen ten koste van andere belanghebbenden, die zelfs vaak belangrijker zijn om waarde te (kunnen) creëren. Dit is op de lange termijn voor zowel bedrijf als maatschappij slecht. De brief van Larry Fink bekrachtigt de opkomst van serieuze aandacht voor sustainability. Het is een geloofwaardige boodschap dat beslissingen op de kapitaalmarkt steeds vaker mede worden gemaakt op basis van verworven sustainability en de bredere rol van de onderneming in de maatschappij.

Unilever

Een ander maar vergelijkbaar signaal was precies een jaar geleden aan de orde toen Unilever een activistisch overnamebod kreeg van Kraft Heinz, ondersteund door Warren Buffet’s Berkshire Hathaway en PE fund 3G Capital. Sinds zijn aantreden in 2008 hamerde Unilever’s CEO Polman vooral op de lange termijn en het voeren van een duurzame strategie. Ten tijde van het bod was Unilever projecten aan het initiëren om afvalstromen te verminderen op basis van een circulaire aanpak bij het ontwerp en de productie van 100 procent recyclebaar plastic. Daarnaast werd flink geïnvesteerd in duurzame landbouw, het inkomen van kleine boeren, bescherming van biodiversiteit, terugdringen van waterverbruik en de strijd voor armoede reductie. In het scenario van een activistische overname zouden deze projecten kunnen sneuvelen.

De projecten van Unilever waren gericht op het verbeteren van gezondheid en welbevinden van meer dan een miljard mensen en zouden de impact van het bedrijf op het milieu halveren. Unilever liet tussen 2009 en 2017 een gezonde groei van 5 procent zien, ongeveer het dubbele van het marktgemiddelde. De duurzame producten gaven niet alleen de beste maar ook de meest robuuste performance. Van de 40 Unilever-merken waren 18 gekenmerkt als sustainable, zoals Dove, Hellman’s of Ben & Jerry’s en die groeiden zelfs 50 procent sneller dan de overige merken. In de woorden van CEO Paul Polman was dus het bod een ‘clash’ tussen het lange termijn sustainable business model voor vele belanghebbenden en de korte termijn focus op alleen de aandeelhouders.

Sustainable Future

In een studie uit 2016, door het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en de Boston Consulting Group over de toekomst van Sustainability, gaven investeerders duidelijk aan dat duurzaamheid tastbare waarde creëert. De sustainability performance van een bedrijf is van materiële waarde voor beleggers als zij in dat bedrijf willen investeren. Investeerders achten die performance zelfs belangrijker (75%) dan topmanagement van beursgenoteerde bedrijven zelf (60%).

Daarbij stelt 57 procent van de investeerders dat zij overwegen zich terug te trekken uit bedrijven die een slechte sustainability performance laten zien. Een goede duurzaamheids-strategie en focus op circulair ondernemen legt bedrijven dus geen windeieren. De potentiële meerwaarde levert het bedrijfsleven op termijn zelfs miljarden aan voordelen op door besparingen op het gebied van grondstoffen en afvalstromen.

Circulair ondernemen

Ideeën over de kringloopeconomie zijn natuurlijk niet nieuw. Het is een economie waarin geen eindige grondstofvoorraden worden uitgeput en reststoffen opnieuw worden ingezet in het systeem. Ook het energiegebruik dient afkomstig te zijn van hernieuwbare bronnen. Omdat het nog niet mogelijk is een ideale kringloopeconomie te realiseren, neemt men vaak de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en het herstellend vermogen van natuurlijke hulpbronnen als uitgangspunt, naast het minimaliseren van waardevernietiging in het totale systeem en optimale waarde creatie in elke schakel van het proces.

Hergebruik van afvalstoffen is altijd een vanzelfsprekende zaak geweest door de geschiedenis van de mensheid heen. Veel afvalstoffen vertegenwoordigen namelijk een positieve gebruikswaarde. Sommige lezers zullen zich nog wel de schillenboer en de ijzerboer herinneren, die in dorpen en steden voedselafval en afgedankte metalen kwamen ophalen.

Malthusianisme

Door de industrialisatie, de bevolkingsgroei en het groeiend gebruik van grondstoffen ontstond al begin negentiende eeuw de angst dat de aarde deze groei onmogelijk ongelimiteerd kon dragen. Thomas Malthus, een Engelse demograaf, econoom, predikant en later hoogleraar economie in Cambridge schreef al in 1798 het boek An essay on the Principle of Population waarin hij “het vermogen van de mens tot bevolkingsgroei” groter achtte dan “het vermogen van de planeet om voor de mens een bestaan te produceren.”

De bevolkingsgroei was immers volgens hem exponentieel terwijl de voedselproductie niet meer dan lineair zou kunnen stijgen. De ramp die hij voorspelde staat ook wel bekend als de ‘malthusiaanse catastrofe’ en zijn leer het malthusianisme. In Malthus’ visie waren de natuurlijke mechanismen om de “menselijke stapel” in toom te houden – zoals oorlogen en epidemieën – onvoldoende. Zodoende zag hij als enige oplossing om overbevolking te bestrijden te bewerkstelligen dat bijvoorbeeld arme mensen, die geen gezin konden onderhouden, ook geen kinderen zouden mogen krijgen.

Club van Rome

Vijftig jaar geleden werd in 1972 het rapport ‘Grenzen aan de Groei’, beter bekend als het rapport van de Club van Rome gepubliceerd. Hier werd voorzien dat binnen enkele decennia de beschaving op aarde bij ongewijzigd beleid ten onder zou gaan aan grondstofschaarste. Begin dit jaar heeft de Club van Rome een update gepubliceerd onder de titel Come On! Hierin stellen zij dat het model van winstmaximalisatie waarbij het belang van de aandeelhouder voorop komt in conflict staat met het behoud van de planeet.

Een nieuwe balans is nodig. Daarvoor is onder andere een actief sustainability-beleid nodig dat daaruit een beter evenwicht oplevert tussen mens en natuur, markt en wetgeving, private consumptie en openbare goederen, kortetermijndenken en langetermijndenken en sociale rechtvaardigheid en beloning voor uitmuntendheid.

Nu, vijftig jaar na het eerste, vrij alarmistische rapport, presenteert de Club van Rome een update met frisse en originele gedachten die een uitnodiging zijn voor een fascinerende reis om op nieuwe manieren duurzaamheid en voorspoed te combineren. Hiervoor zijn volgens hen vooral de investeerders in en leiders van bedrijven van belang om samen met research en educatie de sterke spelers te zijn die onze planeet de goede kant op (gaan) bewegen. Het is hoopvol dat de visie die zowel Larry Flink van investeringsbedrijf BlackRock en CEO Paul Polman van Unilever uitdraagt, daar uitstekend bij aansluit.

Door: Hans Timmerman (foto), CTO Dell EMC Nederland