Digitale verkrotting van de IT bij de Nederlandse overheid

Als belastingbetaler, als burger en als auditor van digitale architectuur, maak ik mij al jaren zorgen over de ineffectiviteit van de maatregelen van de Nederlandse Overheid aangaande de verbetering van haar IT. Ik weet dat IT beslist geen sexy onderwerp is in de Tweede Kamer, maar je zou zoveel nuttige zaken kunnen financieren door te voorkomen dat belastinggeld wordt weggegooid aan nodeloze IT-mislukkingen.

Het nieuwe jaar is alweer triest begonnen met de ontboezemingen van Menno Snel (Staatssecretaris Belastingdienst, D66) en Sander Dekker (Minister voor Rechtsbescherming, VVD). Het vermoeden is, dat er vanuit enkele andere overheidsorganisaties (wellicht Politie en UWV) op korte termijn soortgelijke geluiden naar buiten zullen komen. Sommige politici worden gelukkig nu wakker en accepteren het niet meer dat het ambtenarenapparaat doorgaat met het laten mislukken van IT-trajecten.

Nieuw elan

Hoe zou de overheid kunnen worden geholpen haar IT in rustig vaarwater te krijgen? Gezien mijn ervaring en achtergrond denk ik niet aan grootscheepse uitbesteding, maar ook niet aan 100% op eigen kracht verder gaan. Ik geloof in een mix van (1) het betrekken van losse externe IT-veteranen, (2) het gebruik maken van kennis en ervaring in het bedrijfsleven, (3) externe, actieve coaching i.p.v. het werk extern te laten overnemen, en (4) een fris, nieuw elan in de IT-community van de overheid.

Er zijn bij de overheid meer dan voldoende vakbekwame IT’ers, alleen de aansturing en de besturing (opdrachtmanagement resp. projectmanagement) zijn soms nogal zwak. De derde klassieke boosdoener is de te vage digitale architectuur.

Rode lijn

Met bovenstaande boodschap startte ik op 5 mei jl. een discussie op LinkedIn (https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:6398433844185354241)

Deze digitale discussie was zeer geanimeerd, maar mist een duidelijke rode lijn. Samen met de redactie van BlogIT wil ik langs deze weg het platform inzetten als katalysator voor een gestructureerde, gemodereerde digitale brainstorm.

In samenspraak zijn de volgende 10 discussiethema’s gekozen.

1. De huidige problematiek in het IT-gebeuren van de overheid;
2. De gewenste digitale situatie voor burgers, bedrijfsleven en de ambtenaren (korte termijn; lange termijn) en de daarvoor benodigde IT-kerndisciplines;
3. De aanpak van het transformatietraject (een overall road map) en de financiering;
4. Een eenvoudiger besturingsmodel van het IT-gebeuren (op alle lagen), incl. de continuïteit van de benodigde geldstromen;
5. Een zakelijke en nuchtere auditing-aanpak van projecten en programma’s, en wellicht ook het portfolio-management;
6. Enkele simpele uitgangspunten voor architectuur en engineering;
7. De rol en plaats van de data-infrastructuur (incl. kennis);
8. Een moderne vorm van systeemontwikkeling, beheer (incl. kwaliteitsclassificatie van de bestaande applicaties/apps) en exploitatie.
9. Security-, privacy- en wellicht andere compliancy-zaken.
10. Communicatie en publieke etalering van de (tussen)resultaten.

Participanten

Wij beginnen deze gemodereerde blog met het eerste gespreksthema: ‘De huidige problematiek in het IT-gebeuren van de overheid’.
U als digitale participanten worden uitgenodigd te antwoorden/aan te vullen. BlogIT zal bewaken dat de antwoorden relevant zijn, dus horen bij het gespreksthema.

Wij hopen uit elk van de 10 gespreksthema’s voldoende respons te krijgen om er een verhaal van te maken dat informatief en inspirerend zal zijn voor de (top)ambtenaren en de politiek.
Bij voldoende succes zullen wij de 10 verhalen, netjes opgemaakt, als open brief aanbieden aan de politiek.

Anoniem

Mocht u bij de overheid op de loonlijst staan en niet willen/durven reageren onder eigen naam, stuur dan uw bijdrage naar Blogit (redactie@blogit.nl), vanuit uw overheids-emailadres met de opmerking ‘anoniem’. Dan wordt de bijdrage als deze passend is bij het fungerende gespreksthema, geplaatst onder de naam ‘anoniem’.

10 hoofdpunten

De huidige problematiek in het IT-gebeuren van de overheid:

1. Onvoldoende doorzettingskracht naar binnen.
2. Zwak opdrachtmanagement naar buiten.
3. Onvoldoend zakelijk project- en programma-management.
4. Te wollige architectuur.
5. Ondoelmatige architectenpopulatie.
6. Vaak een te ingewikkeld systeemontwikkeltraject
7. Eerste Hollandse ziekte: praten, praten, praten; eindeloze discussies, poldermodel.
8. Tweede Hollandse ziekte: kijken, kijken, niet doen. Uit mijn netwerk blijkt dat de halve wereld op uitnodiging al langs is geweest bij de overheid voor lezingen, brainstormingssessies en korte adviezen, maar het beklijft niet.
9. Te zwakke aansturing en motivering van eigen talent. Toch zie ik redelijk wat individueel vakmanschap, dat waarschijnlijk lichtelijk dient te worden gepolijst.
10. Onvolledige, onduidelijke etalering naar stakeholders en andere betrokkenen

Dwangbuis

De overheid lijkt klem te zitten in de dwangbuis van haar eigen legacy. Legacy in de software, maar wellicht ook legacy tussen de oren van vele van haar IT-managers en de betrokken politici. Zo kan bij voorbeeld de Belastingdienst in haar huidige IT-toestand nauwelijks een broodnodige stelselvernieuwing aan.
Effectiviteit, efficiency, security en adaptiviteit zijn basaal voor een bruikbare IT. Vooral adaptiviteit is cruciaal bij de uiteenlopende wensen van de Tweede Kamer.

Ik heb de stellige overtuiging dat als gemeenschappelijke noemer achter al deze punten een mentaliteitshouding zit. Naast het oplossen van bovengenoemde zwakheden (lijkt mij inhoudelijk trouwens niet zo moeilijk), is er een fris, nieuw elan nodig in de IT-community van de overheid.

Ik kijk uit naar uw reacties!

Door: Daan Rijsenbrij, architectuurkenner & -auditor in de Digitale Wereld