OM ICT realiseert functionele verbeteringen en beperkte vernieuwingen

Het Openbaar Ministerie (OM) realiseerde met zijn iCT in 2017 functionele verbeteringen en beperkte vernieuwingen. Daarnaast wil het OM dat het kabinet meer geld vrijgemaakt voor cybercrime. Dat meldt het Openbaar Ministerie in zijn jaarbericht over 2017. Het OM meldt:

De burger mag erop rekenen dat de strafrechtsketen een efficiënt werkend netwerk is, waarmee hij op een moderne wijze kan communiceren. Ook de professionals binnen de strafrechtsketen moeten zo goed mogelijk ondersteund worden en de juiste informatie op het juiste moment beschikbaar krijgen. Om dit te bereiken is een optimale informatie-infrastructuur nodig met de juiste instrumenten, die meer dan ooit betrouwbaar en flexibel moeten zijn. Voor het goed functioneren van het OM is het van belang dat werkprocessen en ICT goed op elkaar aansluiten en het werk in de praktijk goed faciliteren. In de complexe omgeving van het OM vraagt dat veel aandacht en samenwerking. Een goed gedefinieerde vraag leidt tot betere ICT-producten; voor de ontwikkeling van ICT is toetsing in de praktijk onmisbaar. In 2017 is begonnen de koppeling tussen de “vraag” vanuit het primair proces en het “aanbod” vanuit de informatievoorziening van het OM te versterken. Daardoor wordt de vraag vanaf de werkvloer steeds bepalender in de prioritering van de ontwikkeling van de informatievoorziening, zowel binnen het OM als ketenbreed.

De vraag naar de ontwikkeling van ICT ging ver uit boven de reguliere capaciteit en middelen die het OM tot zijn beschikking heeft. Dat betekende dat het OM wel wogen keuzes moest maken om de in het Meerjarenplan IV OM beschreven doelen te bereiken. Door scherp te prioriteren kon het OM een aantal functionele verbeteringen doorvoeren en – zij het beperkt – vernieuwingen realiseren.

Het OM heeft zich met zijn informatievoorziening gericht op vier sporen en daarmee de volgende resultaten geboekt:

Het digitaal maken van de logistieke zaakstroom

In 2017 is de eerste, geheel digitale rechtszaak succesvol gevoerd: een digitaal politiedossier inclusief digitale handtekeningen werd samen met het digitale zaaksdossier van het OM digitaal naar de Rechtbank gebracht. Op ZSM-locaties worden digitale werkmappen gebruikt voor de samenwerking tussen politie, OM, Reclassering, Raad voor de Kinderbescherming en Slachtofferhulp Nederland. Het is door de invoering van het Digitaal Loket Verkeer mogelijk om digitaal in beroep te gaan. Ook kan het OM langs die weg informatie verstrekken aan burgers. Met de landelijke invoering van een nieuwe versie van het Slachtofferportaal is het voor slachtoffers mogelijk om hun zaak online te volgen van zittingsvoorbereiding tot executie.

Vernieuwing en nieuwbouw van informatievoorzieningen

Ook in 2017 zijn bestaande ICT-systemen vernieuwd. Op het primaire systeem GPS zijn diverse aanvullingen verschenen met nieuwe functies voor beslag, berichtenverkeer, executie en slachtoffer(brieven). Het OM moest zijn systemen ook aanpassen om te voldoen aan nieuwe wet- en regelgeving, zoals de Wet Langdurig Toezicht, de nieuwe recidiveregeling voor alcoholgerelateerde verkeersdelicten, het 2ToDrive initiatief, de gedragsaanwijzing OvJ, conservatoir beslag en ontneming. Het Verbeterprogramma Maatschappelijke Veiligheid vergde eveneens aanpassingen: inmiddels zijn bijna alle in het verbeterprogramma genoemde maatregelen geborgd in het bestaande proces en in uitvoering genomen. Voor de nieuwe Wet Herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen (USB) geldt hetzelfde voor de aanlevering van strafrechtelijke beslissingen met voorlopige hechtenis of een vrijheidsbeperkende component aan het CJIB: in 2017 is de basis gelegd in de IT-systemen, waardoor het CJIB in 2018 de tenuitvoerlegging kan coördineren.

Business – Innovatie

Sinds 2017 heeft de OM-professional ruimere mogelijkheden om plaats- en tijdonafhankelijk te werken. Met nieuwe technologie kunnen zo’n 1000 actieve gebruikers van het OM nu thuis op privé-pc’s en tablets via sms beveiligd inloggen op het OM-bedrijfsnetwerk en daarmee toegang krijgen tot hun dossiers en bestanden. Ook is in 2017 het innovatieplatform TestlabOM opgericht voor experimenten met nieuwe technologie die waardevol kunnen zijn voor het OM, zoals virtual reality en “blockchain”. De ontwikkeling van apps is in gang gezet.

Het fundament verstevigen

In 2017 heeft het OM niet alleen achterstallig onderhoud weggewerkt, maar ook een stap gezet naar een solide en betrouwbaar fundament onder de ICT. Met het programma “Infrastructuur en High availability” is een migratie uitgevoerd naar een nieuwe en moderne database beheeromgeving voor de zeer grote aantallen documenten en dossiers. Mede daardoor zijn de continuïteit, stabiliteit en performance sterk verbeterd, met name voor de primaire bedrijfssystemen.
In 2017 is tevens een grote stap gezet in de borging van continuïteit door nieuwe uitbesteding van rekencentrumdiensten (vanwege de afloop van het bestaande contract met Atos). Met de eerste fase van dit “sourcingsprogramma” is de kantoorautomatisering uitbesteed aan Fujitsu en komen er moderne en mobiele werkomgevingen beschikbaar. Voor de rekencentrumdiensten is een nieuwe partner gevonden in het Overheids Datacentrum-Noord.

Cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit

Een steeds groter deel van het leven speelt zich online af. Zonder ICT kan geen bedrijf meer functioneren. De hele Nederlandse infrastructuur wordt door computers aangestuurd en het betalingsverkeer speelt zich grotendeels digitaal af. Zonder automatisering zou ook het OM niet meer kunnen functioneren. Criminelen maken ten volle gebruik van alle mogelijkheden die de verdergaande digitalisering van de samenleving biedt. Dat heeft grote gevolgen.
Van cybercrime is sprake als computers het doelwit zijn van criminele activiteiten. Burgers worden slachtoffer van computervredebreuk en ransomware, zogenaamde gijzelingssoftware waarmee criminelen een computer vergrendelen. Ook bedrijven en gemeenten kunnen slachtoffer worden van deze software. Nederlandse banken, andere private en publieke partijen, worden getroffen door Ddos-aanvallen en botnets. Op deze manier proberen criminelen servers en websites plat te leggen. Een wereldwijde ransomware aanval trof in 2017 de Rotterdamse haven en pakketvervoerder TNT.

Het belang van adequate bescherming van de Nederlandse ICT-infrastructuur kan moeilijk worden overschat. Burgers, bedrijven en overheid zijn daarvoor gezamenlijk verantwoordelijk. Internationale samenwerking is onmisbaar. Cybercriminelen kunnen moeiteloos wereldwijd actief zijn, terwijl de opsporing en vervolging aan de landsgrenzen is gebonden. Tegen deze achtergrond is de huidige aanpak van cybercrime nog te beperkt.

Infiltratie in Hansa Market

Begin 2017 krijgt Nederland een tip van Europol: de servers van de illegale online handelsplaats Hansa Market zouden in Nederland staan. Via deze marktplaats op het Darkweb handelen kopers en verkopers anoniem in drugs. Het Landelijk Parket en de Nationale Politie komen er na onderzoek achter dat de servers inmiddels verhuisd zijn. Eerst naar Duitsland, later naar Litouwen. De identiteit van de beheerders wordt achterhaald. Terwijl de beheerders worden gearresteerd, migreren de politie en het OM de site, terwijl die draait, naar Nederland en nemen de digitale identiteit van de beheerders over. Met deze digitale infiltratieactie krijgen ze wekenlang het technisch beheer en het klantenservicebeheer in handen. Terwijl geen bezoeker het merkt, krijgen politie en OM zicht op de handel in drugs. 20 juli 2017 maken politie en OM hun actie wereldkundig. De zaak leidt tot rechtszaken in binnen- en buitenland. TNO constateert later dat met de actie een criminele markt is verstoord. Online drugshandelaren zijn hun “goede naam” kwijtgeraakt en kunnen onder hun oude naam niet verder. Kopers en verkopers op clandestiene handelsplaatsen zullen zich voortaan meer dan eens afvragen of ze anoniem op het Darkweb handelen of ongemerkt in het oog van politie en OM springen.