CTIVD: 'Term 'zo gericht mogelijk' onvoldoende gedefinieerd in Wiv 2017'

De term 'zo gericht mogelijk' in de Wet op inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (WiV 2017) is onvoldoende gedefinieerd in de wet. Hierdoor is onduidelijk hoe deze vereiste door inlichtingendiensten moet worden ingevuld.

Dit meldt de CTIVD in een reactie op het concept-wetsvoorstel wijziging Wiv 2017. De CTIVD stelt daarnaast het niet eens te zijn met de opvatting van het kabinet dat 'zo gericht mogelijk' onderdeel is van 'proportionaliteit', een andere vereiste waaraan bij inzet van de sleepwet moet worden voldaan. "Daarmee wordt miskend dat dit vereiste een andere invalshoek kent en daarmee een aanvulling vormt op de vereisten van noodzakelijkheid, proportionaliteit en subsidiariteit. Dit wordt verduidelijkt door aan te geven dat een bulkbevoegdheid noodzakelijk kan zijn (een legitiem doel dient), proportioneel kan zijn (in een evenwichtige verhouding staat tot de inbreuk op de privacy) en voldoet aan het vereiste van subsidiariteit (het minst inbreuk makende middel is), maar desondanks niet is toegestaan omdat op gerichtere wijze gegevens kunnen worden verzameld", aldus de CTIVD.

Advocaten en journalisten

De CTIVD heeft ook kritiek op het vervallen van de verwijzing in artikel 38 Wiv 2002 over de bevoegdheid tot het verzamelen van gegevens over personen uit openbare bronnen naar artikel 30 Wiv 2017. Dit laatste artikel heeft betrekking op extra waarborgen bij de inzet van bijzondere bevoegdheden bij advocaten en journalisten. De CTIVD noemt het niet wenselijk dat deze verwijzing komt te vervallen. "De wijziging brengt met zich mee dat deze waarborg niet van toepassing is bij het stelselmatig verzamelen van gegevens omtrent personen uit open bronnen, Ook bij het stelselmatig verzamelen van gegevens omtrent personen uit open bronnen is het mogelijk dat de bron van een journalist wordt achterhaald. Dat is bijvoorbeeld mogelijk bij het analyseren van sociale netwerken en communicatie op publiekelijk toegankelijke sociale netwerken op grond van deze bevoegdheid. In het concept-wetsvoorstel wordt onvoldoende toegelicht waarom de waarborg van artikel 30 Wiv 2017 niet noodzakelijk is voor deze bevoegdheid. Er wordt enkel gemeld dat sprake is van een omissie. De CTIVD adviseert dan ook de verwijzing te behouden", schrijft de CTIVD.

Daarnaast wijst de commissie erop dat de verwijzing naar artikel 30 in artikel 39 uit de Wiv 2017 ontbreekt. "Ook bij het vergaren van informatie of gegevens via een informant kan de inzet van de bevoegdheid ertoe leiden dat de bron van een journalist wordt achterhaald, waardoor de waarborg van artikel 30 Wiv 2017 op zijn plaats is. De CTIVD adviseert dan ook, in aanvulling op haar opmerking om de verwijzing naar artikel 30 Wiv 2017 in artikel 38 Wiv 2017 te behouden, tevens een verwijzing naar artikel 30 Wiv 2017 op te nemen in artikel 39 Wiv 2017", aldus de commissie.

Gegevens verstrekken aan buitenlandse diensten

In navolging van het raadgevend referendum over de Wiv heeft het kabinet toegezegd dat de CTIVD voortaan direct wordt geïnformeerd over elke verstrekking van ongeëvalueerde gegevens aan buitenlandse diensten. De commissie wijst erop dat dit echter slechts ten dele is vastgelegd in de Beleidregels Wiv 2017. De CTIVD adviseert een eenduidige regeling in de wet op te nemen. "Het verdient de voorkeur, in overeenstemming met de inhoud en strekking van bovengenoemde beleidsbrieven, te voorzien in een meldplicht aan de CTIVD bij elke verstrekking van ongeëvalueerde gegevens aan een buitenlandse dienst, ongeacht de bevoegdheid waarmee die gegevens zijn verworven en ongeacht het al dan niet bestaan van een samenwerkingsrelatie met de desbetreffende buitenlandse dienst. Op die wijze wordt de CTIVD in staat gesteld effectief toezicht uit te oefenen", schrijft de CTIVD.

Tot slot uit de CTIVD kritiek op de uitsluiting van de werking van de Wet open overheid (Woo). "Er bestaat een lacune in het beschermingsniveau tussen de ‘gegevens van de diensten’ en ‘gegevens van de CTIVD’. Nu de CTIVD als toezichthouder gelijk te scharen is aan de diensten, dient in het belang van de nationale veiligheid de bepaling over de uitsluiting van de Woo gelijkelijk te gelden voor de gegevens die de CTIVD in het kader van de uitvoering van de Wiv 2017 verwerkt. Dit dient expliciet in de memorie van toelichting te worden beschreven", aldus de commissie.