Overheid kondigt investeringen in AI aan

De overheid gaat meer investeren in kunstmatige intelligentie (AI). Met meer dan honderd acties waaronder intensieve samenwerking met zowel het bedrijfsleven als de wetenschap wil het kabinet de maatschappelijke en economische kansen van AI voor Nederland benutten.

Dat staat in het Strategisch Actieplan voor Artificiële Intelligentie dat vandaag door staatssecretaris Mona Keijzer (foto) van Economische Zaken en Klimaat (EZK) namens het kabinet naar de Kamer is gestuurd. AI is een technologie waardoor bijvoorbeeld industriële machines, software en allerlei apparaten zelfstandig problemen oplossen of producten kunnen maken. Zij imiteren hierbij het menselijk denken. Nederland heeft een goede uitgangspositie als het gaat om het onderzoek naar en toepassingen van AI. Doel van het kabinet is om de Nederlandse economie mondiaal concurrerend te houden door AI te stimuleren op basis van het uitgangspunt dat mensen en bedrijven erop kunnen vertrouwen dat AI zorgvuldig wordt ingezet.

Staatssecretaris Keijzer: "AI verandert nu al onze wereld ingrijpend. We moeten zorgen dat we niet geleefd worden door deze technologie, maar die voor ons laten werken. Met deze gecoördineerde kabinetsaanpak leggen we de basis voor een goede bijdrage van AI aan onze maatschappij, banen en inkomsten en zorgen we dat Nederland een innovatieve koploper blijft. Daar hoort ook de ambitie bij om op korte termijn het forse bedrag, dat bedrijven, kennisinstellingen en overheden al samen investeren, verder te verhogen."

 Essentiële randvoorwaarden

Het actieplan is gericht op het benutten van de kansen van AI en omvat onder meer financiering voor onderzoekers en ondernemers. In tegenstelling tot veel andere nationale AI-strategieën geeft het actieplan ook aandacht aan essentiële randvoorwaarden voor het succesvol toepassen van AI als scholing, datagebruik, digitale infrastructuur en de bescherming van de rechten van burgers met passende ethische en wettelijke kaders.

Nederlandse AI Coalitie

Het kabinet investeert al langer jaarlijks tientallen miljoenen euro's in AI. Zo wordt in 2019 64 miljoen euro geïnvesteerd in de technologie. Het kabinet heeft de ambitie deze investering te verdubbelen om gezamenlijk met bedrijven en kennisinstellingen AI-technologie door te ontwikkelen tot concrete toepassingen. Hiervoor is de Nederlandse AI Coalitie gelanceerd, waarbinnen 65 partijen waaronder het ministerie van EZK samenwerken. Deze publiek-private samenwerking vormt met de strategie de basis voor de Nederlandse aanpak van AI. De coalitie streeft naar een meerjarige publiek-private investering van in totaal twee miljard euro in zeven jaar.

"Alleen door samen op te trekken kunnen we de zorgen die er zijn bij sommigen wegnemen, de kansen benutten en de Nederlandse AI-agenda tot volledige bloei brengen", aldus Cees Oudshoorn, directeur van VNO-NCW en MKB-Nederland en mede-initiatiefnemer van de coalitie. Focco Vijselaar van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en mede-initiatiefnemer van het initiatief: "AI gaat de wereld zoals we die kennen drastisch veranderen. Met de Nederlandse AI Coalitie (NL AIC) willen we zorgen dat ons dat niet overkomt, maar dat we als Nederland zelf de touwtjes in handen houden en dat elke Nederlander er vertrouwen in kan hebben en er uiteindelijk beter van wordt. Dat kan alleen als we als overheid samen met bedrijven, maatschappelijke organisaties, wetenschappers en het onderwijs er de schouders onder zetten." 

De coalitie heeft onder andere een agenda opgesteld met acties gericht op human capital, research en innovatie, data delen, maatschappelijke acceptatie en inclusie en startups en scale-ups. Een van de acties is het opzetten van een nationaal kennis- en innovatienetwerk dat alle verschillende AI-initiatieven van bedrijven en onderzoekscentra verbindt. De samenwerking moet zorgen dat er meer privaat en publiek geld vrijkomt de komende jaren voor zo’n 400 extra onderzoekers en nieuwe AI-initiatieven op terreinen waar Nederland zich internationaal kan onderscheiden, zoals in de agrosector, de zorg, technische industrie en veiligheid.

Ook wordt gewerkt aan het plan een Europees topcentrum voor AI-onderzoek naar Nederland te halen om de uitgangspositie van Nederland te versterken. Ook kan een dergelijk centrum nieuw talent naar Nederland trekken. Binnen de coalitie worden ook best practices gedeeld en worden standaarden en normen ontwikkeld.

Extra publieke middelen

Extra publieke middelen kunnen bijvoorbeeld komen uit de Kennis- en Innovatieagenda’s en het Kennis- en Innovatieconvenant 2020-2023. Deze worden dit najaar gelanceerd voor missies en sleuteltechnologieën waaronder AI. In de aanvullende overeenkomst die wordt gesloten tussen EZK, Financiën en Invest-NL is AI opgenomen als één van de domeinen waarop Invest-NL zich kan richten.

Het kabinet komt bovendien met een economische investeringsagenda en onderzoekt de opzet voor een investeringsfonds, onder andere voor projecten die kennis en innovatie versterken. Vanuit Europa is via de Horizon Europe en Digital Europe programma’s nog eens 7,5 miljard euro beschikbaar voor AI. Inzet van het kabinet is om vanuit Nederland hier maximaal middelen uit te halen.

Publieke waarden, mensenrechten en beperken risico’s AI

Uitgangspunt van de kabinetsstrategie is dat mensen centraal staan met respect voor hun rechten. Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) benadrukt dat menselijk contact tussen overheid en burger nodig blijft. De minister kondigt onder meer een samenwerkingsplatform aan waarin overheden kennis en ervaringen delen en beleid afstemmen rondom publieke waarden en mensenrechten binnen AI. Ook gaat BZK bekijken hoe discriminatie bij AI voorkomen kan worden en onderzoekt of toezichthouders voldoende hun werk kunnen doen nu bedrijven en organisaties steeds vaker algoritmes gebruiken.

Ook wordt gekeken naar eventuele risico’s zoals gebrekkige transparantie van data-analyses en algoritmes. Hierdoor kunnen mensen zich onvoldoende weren tegen de uitkomsten daarvan. Bovendien kunnen deze uitkomsten fouten bevatten en discriminerende effecten hebben. Daarom heeft minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming richtlijnen geformuleerd voor de toepassing van algoritmes door de overheid. De richtlijnen zijn opgesteld om de transparantie rond het gebruik van algoritmes te verbeteren en het risico op fouten te minimaliseren. De minister werkt daarnaast toe naar waarborgen die ook in wetgeving kunnen worden opgenomen.