SLTN: Meer bewustzijn over impact van technologie nodig

De digitale maatschappij is realiteit, geen toekomstmuziek. Op allerlei vlakken heeft IT grote invloed op het leven van mensen, niet alleen op de werkvloer maar ook, en vooral, in het dagelijks leven. Dit leidt tot een aantal uitdagingen die nù om aandacht vragen, zegt Eugene Tuijnman, CEO van SLTN. Technologie leidt tot ongekende mogelijkheden, maar kan tegelijkertijd ten koste gaan van onze huidige leefomgeving. Het is zaak het gesprek daarover in een vroeg stadium aan te gaan.

“We zijn er al, alleen zie je ze nog niet”, zegt Eugene Tuijnman over de ooit futuristische robots die in films voorkwamen. “Kijk naar de robots die o.a. Boston Dynamics maakt. Wanneer je die voorziet van allerlei sensoren, die nu ook al bestaan, krijg je machines die grote impact hebben.” Hij noemt als actueel praktijkvoorbeeld een proef in de Rotterdamse haven met drones die een terrein met brandstofopslagtanks bewaken.

In Israël gefabriceerde drones zijn daar op strategische punten neergezet, in een stevige behuizing waar ook de oplader zit. Wanneer sensoren bij de brandstoftanks verdachte activiteit registreren vliegen de drones uit hun behuizing, om met camera’s te filmen wat er op de bewuste plek aan de hand is. De drones zijn niet voorzien van wapens. In andere delen van de wereld is dit wel het geval.

Kritische infrastructuur

Bij die proef is onder meer de Rijksluchtvaartdienst betrokken, omdat dit ook voor de overheid onontgonnen terrein is. “Het gaat bij deze proef dus zowel om de veiligheid van kritische infrastructuur als het uitzoeken wat dit betekent voor bestaande wet- en regelgeving. Als dit werkt zou het ook bij andere belangrijke objecten, zoals sluizen, kunnen worden ingezet.”

De maatschappelijke impact van dergelijke technologie zal, als dit gemeengoed wordt, groot zijn. De discussie over die impact loopt volgens Tuijnman echter nog achter op de technologische discussie. “Wanneer we met klanten spreken speelt het wel op de achtergrond. Mensen beseffen natuurlijk wel dat bijvoorbeeld de smartphone enorme impact heeft gehad op onze hele maatschappij. Maar in de verdere inzet van nieuwe technologie zijn ze er niet heel bewust mee bezig. Spraakgestuurde commando’s is heel handig maar ‘luistert’ het systeem dan de hele tijd mee? En slaat het die gegevens dan ook ergens op?”

Milieu

In aanbestedingen is wel veel aandacht voor de impact op het milieu. Maar dat wordt meer en meer een gegeven, omdat alle leveranciers en datacenters al maatregelen hebben genomen of aan het nemen zijn. “Dat is over het algemeen geen punt van discussie meer, de beslissing voor bepaalde oplossingen wordt niet alleen genomen op basis van stroomverbruik, maar zaken als Total Cost of Ownership. Ik heb zelf een situatie meegemaakt waar hele krachtige en energiezuinige systemen snel geleverd moesten worden, dus toen werd door de fabrikant een vliegtuig gecharterd om dat te regelen. Dat stond weer even haaks op duurzaam.”

Juist dat onderdeel van de digitale transformatie, de levering, is volgens hem een van de aspecten waar meer aandacht aan besteed zou kunnen worden. “Een van de drijvende krachten achter de digitale transformatie is de beschikbaarheid van snel en goedkoop transport. Dat maakt al die webwinkels mogelijk. Wat je nu bestelt heb je morgen in huis. Maar een bijverschijnsel is weer de grote hoeveelheid busjes op de weg, die niet altijd even groen zijn.” Daar zou volgens hem de overheid een rol in kunnen spelen door groene, elektrische busjes te stimuleren. “Daarmee kijk je naar de impact van technologie in de totale keten.”

Dataprivacy

Een aspect van die impact dat meer aandacht krijgt is dataprivacy. “De vraag naar dataprivacy is een van de drijvende krachten achter de snelle groei van onze securitypraktijk”, zegt Tuijnman. “Steeds meer bedrijven hebben een Data Privacy Officer, of een vergelijkbare functie. Dat komt onder meer door de GDPR wetgeving. Ze willen inzicht in de vraag wie er wanneer bij data kan, of dat wel mag en waar die data staat. Dat speelt in allerlei sectoren.”

Hij benadrukt dat het hiermee nog geen mainstream is geworden.” Daar moeten we realistisch in zijn. Dataprivacy en security zijn kostenverhogend. Het is voor veel mensen ongrijpbaar wat de investering oplevert. En de meest geavanceerde oplossingen zijn zeker niet altijd goedkoop. Tegelijkertijd missen veel organisaties de expertise, omdat de technologie zo nieuw is. En het is niet eens altijd onwil, want kun je financieel die investeringen wel doen?”

Bestuurder aansprakelijk

De situatie is dus nog lang niet uitgekristalliseerd, maar wel enorm belangrijk. “Dat zorgt nu al voor een complexe situatie. Want als het misgaat met bijvoorbeeld die dataprivacy is de bestuurder hoofdelijk aansprakelijk. Dat heeft de politiek bewust zo in de wet geregeld om te voorkomen dat mensen zich achter abstracte bedrijven verschuilen. Ook verzekeringen betalen dit niet standaard uit in aansprakelijkheidsverzekeringen. Je moet het dus wel oppakken.”

Vooral als het een keer is misgegaan wordt actie ondernomen. “We zien in de bancaire sector dat ze veel maatregelen hebben genomen tegen witwassen, nadat ING daar een hoge boete voor heeft gekregen. Dat slaat dan soms weer door, want als je een bankrekening wilt openen kan dat soms weken duren, ook al ben je al klant bij die bank.”

Privacy

Een ander effect is dat de privacy van aandeelhouders en bestuurders in het gedrang komt. “In het zogenoemde UBO-register staan de (privé)gegevens van de bestuurders en aandeelhouders, en de Europese Unie heeft, tegen de wens van de Nederlandse regering in, bepaald dat dit verplichte register openbaar is. Dit betekent dat er ineens geen privacy is voor bestuurders en aandeelhouders. Het is logisch dat er controle moet zijn, dus de bank of de toezichthouder moet die gegevens kunnen inzien. Maar het andere uiterste is dat iedereen die privégegevens kan inzien.”

“Dat is een ethische discussie die we vanuit het bedrijfsleven moeten voeren. Als burger ben je verplicht om dergelijke gegevens in te vullen, net als bij de Kamer van Koophandel en de RDW. De overheid, of die verplichte instituten, maakt die gegevens openbaar of verkoopt ze zelfs. De wet- en regelgeving over transparantie wringt dus op bepaalde vlakken met privacy. Ook dat is een effect van de digitale maatschappij.”

Operationele technologie

Een actueel aspect van digitalisering tenslotte, dat volgens Tuijnman hoger op de agenda zou moeten staan, is de impact van operationele technologie bijvoorbeeld in fabrieken. “Van oudsher is dat technologie die stand alone productiemachines aanstuurde. Maar doordat die machines, en onderdelen van die machines, steeds meer uitgerust zijn met sensoren die verbonden zijn met internet, komt de veiligheid in gevaar. In heel veel fabrieken kom je bijvoorbeeld oude pc’s tegen die geïntegreerd zijn in cruciale machines. En die pc’s zijn dan ineens kwetsbaar aangezien ze vanwege de ingebouwde sensoren ineens ‘zichtbaar’ worden voor hackers. En dat kan weer lijden tot ransomware of sabotage.”

“We hebben al diverse voorbeelden gezien van ransomware die gericht is op fabrieksautomatisering. Bij één grote fabrikant hebben we recent een vulnerability scan gedaan van een fabriek, en die blijken volledig ‘lek’ te zijn. De fabriek stilzetten vanwege de noodzakelijk upgrades is heel kostbaar, maar als het misgaat kost dat nog veel meer. En wie neemt de beslissing in de organisatie. De CFO of de operationeel verantwoordelijke van de fabriek? Dàt is wat er nu speelt, en waar bedrijven een beslissing over moeten nemen. Deze voorbeelden laten zien dat de impact van de digitale maatschappij voelbaar is, en nu om actie vraagt.”

Door: Marco van der Hoeven