Prinsjesdag: Investeringen noodzakelijk voor digitalisering rechtspraak

‘Het nieuwe kabinet moet fors investeren in de rechtsstaat, wil Nederland kunnen blijven rekenen op rechtspraak van hoog niveau.’ Dit zegt Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, in reactie op de Prinsjesdagstukken die zijn gepubliceerd. Naves: ‘In de Miljoenennota en rijksbegroting worden op dit vlak geen grote stappen gezet, behalve als het gaat om de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Het demissionaire kabinet legt de bal bij zijn opvolgers. Hun opdracht is duidelijk: zorg dat de Rechtspraak kan rekenen op een stabiele en robuuste begroting, en versterk de rechtsstaat ook in immateriële zin.’

150 miljoen
De Rechtspraak vraagt de politiek om een structurele investering van 150 miljoen euro extra per jaar. Dit geld is nodig om extra rechters op te leiden zodat werkvoorraden kunnen worden teruggedrongen en mensen daardoor minder lang hoeven te wachten op de uitkomst van hun rechtszaak. Ook zijn investeringen noodzakelijk om met verdere digitalisering en innovatie de toegang tot de rechter te verbeteren, bijvoorbeeld met toegankelijkere communicatie en vormen van maatschappelijk effectieve rechtspraak, zoals wijkrechtspraak en andere initiatieven om rechtspraak dichter bij de burger te brengen. Naves: ‘Vandaag is door het demissionaire kabinet een eerste stap gezet op het gebied van ondermijning. Maar rechtspraak is meer dan alleen strafrecht.’

Stabiliteit
Naves roept de politiek daarnaast op om te zorgen voor een stabiele begroting. ‘Om ons werk goed te kunnen doen, moeten we kunnen rekenen op voldoende financiering. Onze begroting moet niet onder druk van bezuinigingen fluctueren. Wil de rechter maatschappelijke ontwikkelingen kunnen bijbenen, dan moeten we als maatschappij de knip trekken en bereid zijn dat te blijven doen. Je kan niet met een onsje minder rechtsstaat als het bijvoorbeeld economisch tegenzit.’

Ondermijning
Naves: ‘De eisen die de samenleving aan ons stelt zijn – terecht – hoog. Rechtszaken worden steeds complexer en tijdrovender. Dat heeft allerlei oorzaken en speelt in alle rechtsgebieden.’ De voorzitter wijst bijvoorbeeld op de intensivering van de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Vandaag kondigde het kabinet aan hiervoor extra geld vrij te maken. ‘Zeer terecht dat aandacht is voor de problematiek, ook in de troonrede van de koning. Maar laten we niet vergeten dat rechtspraak hierbij een belangrijke rol speelt. Door ondermijning harder aan te pakken, zullen er meer (vaak ingewikkelde) rechtszaken volgen. Een tijdige behandeling van deze zaken is voor zowel verdachten, slachtoffers als samenleving van groot belang.

Democratische rechtsorde
‘Dat we geld tekort komen, is evident. Maar er is meer nodig. De democratische rechtsorde moet dringend worden versterkt, alleen al om gebeurtenissen als de toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen. Niet voor niets klonk deze boodschap ook door in de troonrede.’ Volgens de voorzitter van de Raad moet het recht op een eerlijk proces een plaats krijgen in de Grondwet. Daarnaast zou het goed zijn als de rechter de mogelijkheid krijgt om in rechtszaken wetten te toetsen aan die Grondwet. Op dit moment is dit niet mogelijk en zijn burgers aangewezen op internationale verdragen om hun grondrechten veilig te stellen. Naves: ‘Het is een van de grotere wijzigingen die wij voorstellen. Het draagt bij aan betere rechtsbescherming en een goede wisselwerking tussen macht en tegenmacht, zodat de kwaliteit van wetgeving beter wordt gewaarborgd.’ Ook breekt de Rechtspraak een lans voor lagere griffierechten in zaken met een klein financieel belang (vaak met betrekking op het mkb en schuldenproblematiek) en in zaken van burgers met een groot financieel belang (bijvoorbeeld aardbevingszaken). ‘Het is in dit licht goed nieuws dat het kabinet geld vrijmaakt voor de sociale advocatuur. De deur van de rechtsstaat moet voor iedereen openstaan, zoals de koning vanmiddag ook in zijn troonrede uitsprak. Professionele procesvertegenwoordiging kan het verschil maken tussen recht en onrecht. Een adequate gesubsidieerde rechtsbijstand zorgt dat de toegang tot de rechter ook voor mensen met minder financiële middelen bestaat.’

Jeugdrecht
De voorzitter van de Raad voor de rechtspraak is benieuwd naar de verdere invulling van de vandaag gepresenteerde plannen. Naves: ‘Investeren is nodig, maar het gaat uiteindelijk om het effect in de praktijk. Met name de ontwikkelingen op het gebied van de jeugdzorg – waar het kabinet geld voor vrijmaakt – volgen we scherp, want we maken ons grote zorgen over de problemen die daar spelen.’