Expertise belangrijker dan politieke ervaring in slagen ministerraad

299 dagen na de verkiezingen stond het kabinet-Rutte IV op het bordes van paleis Noordeinde. Op dit moment nemen nieuwe ministers officieel hun post in om Nederland door alle maatschappelijke uitdagingen van hun portefeuille te loodsen. Een diverse ministerraad is daarbij een absolute must.
 
Een blik op de traditionele bordesfoto toont dat we er op het gebied van diversiteit nog niet zijn. Toegegeven: we zien dat de man/vrouwverdeling gelijk is (mits we Sigrid Kaag meerekenen die er vanwege een positieve coronatest niet bij was) en we zien per formatie meer jonge gezichten opduiken.

Oude wijn in nieuwe zakken

Maar we herkennen ook veel oude wijn in nieuwe zakken. De meeste ministers worden aangesteld op politieke ervaring met nauwelijks inhoudelijke kennis. Sommigen hoppen zelfs zomaar van het ene dossier naar het andere. ‘De inhoud spijkeren we wel bij’, is een veelgenoemd argument. Het kennen van de juiste weg in politiek Den Haag is doorslaggevend.
 
We zouden beter moeten weten na het aftreden van het vorige Kabinet en de maatschappelijke ontwikkelingen die elkaar in rap tempo opvolgen. De tijd dat bestuurlijke ervaring als ‘safe bet’ boven inhoud verkozen kan worden is voorbij. Dat moet op z’n minst een van de lessen zijn van de recente toeslagenaffaire op basis waarvan het vorige kabinet is afgetreden.
 
Desalniettemin voert bestuurlijke ervaring de boventoon als we naar de cv’s van de kersverse ministers kijken. Ze zullen vermoedelijk snel leren en goede mensen om zich heen verzamelen maar leiderschap in 2022 vraagt om meer dan snelle adoptie en een sterk ambtenarenapparaat om op te leunen.

Nieuw type leiderschap

De huidige maatschappelijke problemen en ontwikkelingen zijn zo urgent dat een ander type leiderschap vereist is. Het benoemen van ministers en staatssecretarissen op deze maatschappelijke kwesties (bijvoorbeeld voor klimaat, energie en stikstof) zorgt voor meer aandacht voor de specifieke uitdaging, maar dit is niet voldoende. Leiderschap gaat om anders durven kijken en kiezen voor vernieuwing.
 
We zien twee positieve uitzonderingen. Ernst Kuipers neemt het dossier Volksgezondheid, Welzijn en Sport over, terwijl Robbert Dijkgraaf zich ontfermt over Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dat is ook direct de grootste winst in de afgelopen kabinetsformatie.  
 
Zij hebben enorm veel kennis en ervaring binnen hun domein, kennen de grootste uitdagingen en weten daardoor precies wat er speelt bij de burger. Het zijn ministers die met de spreekwoordelijke voeten in de klei hebben gestaan en op basis daarvan een plan voor de lange termijn uitstippelen. Toeval of niet, zij behoren tot de eerste ministers die hun visie voor de komende jaren nadrukkelijk uitspreken.

Nieuw elan in ministerraad

Juist het toevoegen van dit soort inhoudelijke expertise brengt het zo onmisbare en veel besproken nieuwe elan in een ministerraad. Leiders die door de wol geverfd zijn op inhoud. Bestuurlijke ervaring is een niet te onderschatten skill, maar volgt door bijvoorbeeld coaching vanuit ervaren politieke bestuurders op de achtergrond.
 
De huidige tijd verlangt naar ander type leiderschap. Transparantie, wendbaarheid en inhoud boven politiek om te zorgen voor sterke geloofwaardige beslissingen. We hebben meer ministers als Kuipers en Dijkgraaf nodig, die inhoudelijk zo sterk zijn dat het debatteren in de Kamer een succesvol onderdeel wordt.
 
Door: Hanneke Rinkes (foto), managing director van Newpeople