Vivian Broex (ZorgSpectrum): slimme digitalisering cruciaal voor zorg

Wat hebben de zorgsector en ICT met elkaar te maken? Veel meer dan je wellicht denkt, stelt Vivian Broex, bestuursvoorzitter van zorgaanbieder ZorgSpectrum. Zij heeft de afgelopen jaren als geen ander de impact meegemaakt van een groeiende vraag naar zorg van meer en gemiddeld ouder wordende senioren, bij een gelijk of dalend aanbod van zorgprofessionals. De coronapandemie heeft dit probleem – met name aan de aanbodzijde –versterkt. Aanbieders van ICT-omgevingen, digitale toepassingen en (zorg)technologie spelen een cruciale rol in het overeind houden van deze zorg, betoogde Broex tijdens het recent gehouden Future of Business Technology-evenement van Dutch IT Channel en Dutch IT Leaders.

“We staan in de Nederlandse zorgsector voor een enorme uitdaging”, begon Broex haar verhaal. “Het is inmiddels wel bekend, maar daarom niet minder problematisch: er komen steeds meer senioren bij die steeds ouder worden en gemiddeld meer aandoeningen hebben. Daar staat een groeiend tekort aan zorgpersoneel tegenover. Een tekort dat we ook met het aantrekken en opleiden van meer personeel niet oplossen, als we die mensen al kunnen vinden.”

Paradigmashift

Deze problematiek was een belangrijke reden voor een eerste, geleidelijke paradigmashift die zich de afgelopen decennia heeft voltrokken. Waar het voor de meeste aanwezigen in Fort Voordorp nabij Utrecht in hun jeugd nog vrij normaal was om opa en opa in een verzorgingstehuis te bezoeken, Geldt een dergelijke opname tegenwoordig eigenlijk alleen nog maar wanneer iemand echt niet meer zelfstandig thuis kan wonen.

“Vroeger werd iedereen verzorgd, maar daar hebben we de mensen en het geld niet meer voor”, schetste Broex. “Daarom is de focus geleidelijk aan verschoven naar een caring community, met meer nadruk op mantelzorg en wijkverpleging, op mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis in hun eigen omgeving laten wonen. En dat betekent ook dat wij als zorgaanbieder steeds meer de verbinding met de wijk leggen, waarbij we met onze zorgprofessionals alleen waarde toevoegen daar waar er ook meerwaarde te halen is.”

Nieuwe balans

Het vinden van die nieuwe balans, van institutionalisering van zorg naar eigen kracht met ondersteuning waar nodig, is bepaald niet soepel verlopen. En, zo merkte Broex op, in coronatijd schoten zorgaanbieders in een eerste reflex al snel terug in hun oude doen en laten. Alles werd op slot gegooid, met veel inmiddels bekende gevolgen. Tegelijkertijd kwam het nut van digitalisering veel meer op de voorgrond te staan, zoals met contact op afstand. Voor cliënten en hun naasten, maar ook tussen cliënten en zorgprofessionals.

Broex hierover: “Digitalisering kan zorgprofessionals, cliënten, mantelzorgers en andere naasten op veel gebieden ondersteunen, mits we de vereiste ICT-infrastructuur hebben. Maar we moeten dan wel slim digitaliseren. Er is geen one size fits all. We moeten goed luisteren naar onze cliënten en zorgprofessionals: wat hebben zij nodig voor een zo aangenaam mogelijk leven binnen hun beperkingen en wat is er nodig om het zorgwerk plezieriger en efficiënter te maken.”

Meerwaarde digitalisering

Al voorafgaand aan Covid-19 was ZorgSpectrum geleidelijk aan de slag gegaan met het zoeken naar dit nieuwe evenwicht: waar kan digitalisering echt meer meerwaarde bieden? De organisatie kwam uit op drie gebieden: voor cliënten, in de interactie tussen cliënten en zorgprofessionals, en bij gegevensuitwisseling. Het eerste element kan leefstijlmonitoring zijn - een vorm van domotica waarmee iemand langer zelfstandig thuis kan wonen. Het tweede kan gaan over gesprekken of monitoring op afstand. En het derde onder meer minder administratieve lasten, omdat data eenmalig worden ingevoerd en dan meermaals bruikbaar zijn.

“Mijn rol als zorgbestuurder is dan ook behoorlijk veranderd”, stelde Broex. “Vroeger stopte ik mijn pleidooi vaak met: we moeten samen aan de slag om de beste zorg te leveren. Nu betekent dat ook: Hoe richten we onze ICT-agenda in zodat die daar waar nodig of beter, onze zorgprofessionals en onze patiënten kan ondersteunen.”

Zo’n ICT-agenda houdt onder meer in dat er een aparte ICT-directeur is aangesteld om het onderwerp op de bestuursagenda te houden. Het houdt ook in dat aanbieders van ICT-omgevingen, van informatiesystemen (zoals een elektronisch patiënten/cliëntendossier) en van digitale of e-health toepassingen veel meer aan het begin van een project hierbij betrokken worden. Zo kan in samenspraak met alle stakeholders – ICT, facilitair, verzorgenden, cliëntenraad - vanaf het begin de juiste strategische richting bepaald worden.

Fieldlab: verpleeghuis van de toekomst

Maar, benadrukte Broex: “We wilden niet alleen praten en een roadmap opstellen. We wilden ook gewoon ‘doen’. Want we staan voor een grote veranderopgave. Dan moet je ook gewoon in de praktijk uitproberen wat werkt voor ons personeel en onze cliënten. Daarvoor hebben we op onze locatie De Kuifmees in Nieuwegein een fieldlab ingericht: het verpleeghuis van de toekomst. Zorginnovatie, maar ook sociale innovatie, wordt hierbij op een etage van deze locatie in de praktijk van alledag toegepast.”

ZorgSpectrum is met Zorgkantoor Zilveren Kruis en collega-zorgorganisatie Vecht en IJssel het fieldlab gestart om samen met zorgprofessionals (die 'zorgverbeteraars genoemd worden') al lerend te experimenteren met hoe de zorg van de toekomst er in het verpleeghuis uit ziet. De twee zorgaanbieders trekken samen op en wisselen ervaringen uit, met als doel dat er meer én sneller kennis beschikbaar komt over wat goed werkt in de praktijk.

Zo zijn zorgverbeteraars en mantelzorgers betrokken bij het opstellen van een holistische visie die past bij de ambities van het verpleeghuis van de toekomst: het bieden van persoonsgerichte zorg waarbij Digitaal gekeken wordt wat er mogelijk is. Samen met het Netwerk van bewoners, zijn zorgverbeteraars gericht op persoonsgerichte zorg en Aandacht voor bewoners (D.N.A.). Volgens deze visie bespreekt het team dagelijks waar de zorg en ondersteuning verbeterd kan worden en hoe de talenten van zorgverbeteraars worden ingezet.

Digitale interventies

Verschillende digitale interventies zijn in het verpleeghuis van de toekomst ingezet, allemaal geïnitieerd door de zorgverbeteraars. Inmiddels heeft de implementatie en evaluatie plaatsgevonden. Zo is onder andere het probleem van ‘het zoeken naar materialen’ opgelost, door in de bestaande werkprocessen van zorgverbeteraars met zogenoemde asset tracking te werken.

“We kregen destijds commentaar dat die asset tracking via een app niet werkte”, aldus Broex over de mate van adoptie. “Toen we ermee stopten, kregen we vervolgens commentaar waarom we dat gedaan hadden. Bleek dat onze mensen het gebruik ervan zo normaal waren gaan vinden, dat ze eigenlijk niet meer merkten dat ze het gebruikten. Daarom werd gedacht dat het niet werkte.” Inmiddels worden ook al concrete toepassingen zoals VR-brillen en leefcirkels ingezet.

Digitale vaardigheden

Wat Broex ook opviel, was dat er veel te doen is in de zorgsector over het gebrek aan digitale vaardigheden. Er zijn allerlei landelijk, regionaal of per sector programma’s opgetuigd om die vaardigheden te verbeteren. “Maar ik vind dat we moeten ophouden met roepen dat mensen niet digitaal vaardig zijn. Dat is erg negatief. Iedereen heeft bepaalde basisvaardigheden om met digitale toepassingen om te kunnen of leren gaan.”

Verder is het volgens de zorgbestuurder wel belangrijk dat zorgtechnologie hanteerbaar gemaakt wordt, zodat adoptie ervan door zorgprofessionals en cliënten sneller gaat. Daarnaast benadrukte Broex dat zonder sociale innovatie – vernieuwing van processen en werkmethoden – technische innovaties maar beperkte zin hebben.

“En aan het einde van de dag werkt geen enkele vorm van innovatie als niet alle stakeholders er vanaf het begin bij betrokken zijn. We moeten allemaal de bruggen leggen tussen die stakeholders en niet verwachten dat de andere partij dat wel doet. Het gaat om willen, kunnen en durven. En ik zou dat ook graag samen met ICT-aanbieders doen.”

Kijk hier voor het interview met Vivian Broex.