Visie: Green IT: kans op revival?

Wie een applicatie ontwikkelt, zijn database bijwerkt of gewoon een foto op LinkedIn plaatst, staat meestal niet stil bij het energiegebruik van ICT-activiteiten. In Nederland gebruikte de ICT-sector in 2013 ruim 2,7 miljard kWh stroom (bron: CBS), net zoveel als de jaarconsumptie van 900.000 huishoudens. In veel kantoren is ICT verantwoordelijk voor meer dan de helft van het energiegebruik, en wereldwijd consumeren ICT-toepassingen net zoveel energie als de luchtvaartsector. Datastromen leveren dus een aardige bijdrage aan het broeikaseffect.

Tot een jaar of zeven geleden leek de sector zichzelf daar bewust van en gaf zij veel aandacht aan de vergroening van ICT-processen. Verduurzaming van de manier waarop data worden gegenereerd, verwerkt en opgeslagen werd een prominent onderdeel van bedrijfsplannen.

Het 'papierloze kantoor', virtualisatie en cloud computing werden buzzwoorden die de trend aangaven om data efficiënter, centraler en met minder hardware te verwerken. Om opslag en dataprocessing in de cloud te verduurzamen, investeerden datacenters tijd en geld in de implementatie van energiezuinige servers, de ontwikkeling van technische mogelijkheden om milieuvriendelijker – en vooral ook minder – te koelen, en het gebruik van groene stroom. 'Green IT' werd een belangrijk begrip in de sector; van CIO's werd voortaan verwacht dat ze bij de inrichting van de ICT van hun bedrijf een hoofdrol toebedeelden aan dergelijke maatregelen.

Bedrijfseconomie versus duurzaamheid

Aan die situatie kwam ongeveer zeven jaar geleden een eind. De aandacht voor Green IT zakte weg, bijna in hetzelfde tempo als waarin hij een paar jaar daarvoor op de agenda terechtkwam. Daar zijn verschillende verklaringen voor te geven. Een optimistische is dat duurzaam ondernemen inmiddels als 'best practice' was geïncorporeerd in de bedrijfsvoering van ondernemingen.

Het groene denken was volgens deze verklaring een inherent onderdeel geworden van de manier waarop ICT-processen worden ingericht. De noodzaak om er veel aandacht aan te besteden viel daardoor weg. De ontwikkeling om ICT-processen te outsourcen, heeft er daarbij toe geleid dat duurzaamheidsdoelstellingen primair bij de leveranciers van cloud-diensten terechtkwamen, en dus letterlijk buiten zicht raakten van CIO's.

Een minder positieve uitleg is dat CIO's nooit echt een focus op Green IT hebben gehad; ze worden afgerekend op het goed en kosteneffectief functioneren van de ICT en minder - of helemaal niet - op het duurzame karakter ervan. Dat efficiëntiemaatregelen als bijeffect toegevoegde duurzaamheidswaarde hebben, is dan mooi meegenomen.

De rol van de economie

In het verlengde hiervan ligt het voor de hand om de economische crisis als schuldige aan te wijzen voor het ogenschijnlijk afgenomen duurzaamheidsbesef. Economisch zwaar weer heeft er ongetwijfeld aan bijgedragen dat de prioriteit bij eindgebruikers en datacenters is verschoven ten faveure van de strijd om overleving op de markt. Duurzaamheidsbeleid delft in die situatie vaak als eerste het onderspit.

Ook de overheid speelt daarbij een rol. Terwijl de relatie tussen menselijke activiteiten en het broeikaseffect door steeds meer wetenschappers als 'vrijwel zeker' werd aangemerkt, ontbrak bij overheden de wens om strengere milieuwetgeving af te kondigen. In tijden van crisis zijn maatregelen die de investeringsdruk verhogen immers niet erg populair. Daar komt bij dat de relatief lage energieprijzen van de laatste jaren de financiële drijfveer om processen energie-efficiënter in te richten heeft gefrustreerd.

Green IT: bijproduct?

Dit roept de vraag op of Green IT een op zichzelf staand fenomeen is, of 'slechts' een bijproduct. CEO's worden uiteindelijk vooral blij van ingrepen die productiekosten drukken en na een korte terugverdientijd omzetverhogend werken, en niet zozeer van maatregelen die alleen op duurzaamheid zijn gericht. Er zijn dan ook bijzonder weinig bedrijven die investeren in milieubeschermende innovaties zonder dat daar bedrijfseconomische voordelen tegenover staan.

Vanuit die optiek sturen bedrijven dus niet primair op Green IT aan om de wereld schoner te maken, maar omdat ze vergroening als omzetgenerator zien. Dat is begrijpelijk vanuit het oogpunt van ondernemerschap, maar het gaat uiteraard ten koste van de continuïteit van duurzaamheidsbeleid. Dat de belangstelling voor Green IT begon weg te zakken in het jaar dat doorgaans wordt aangeduid als het beginpunt van de economische crisis, is in dat opzicht geen toeval.

Omslagpunt

Hoewel de belangstelling voor Green IT de afgelopen jaren dus deels is verdampt, zijn er aanwijzingen dat we op een omslagpunt staan dat perspectief biedt op een 'revival'. Onder wetenschappers is de afgelopen jaren brede consensus ontstaan over de rol van menselijk handelen bij het ontstaan van het broeikaseffect. Op een handvol klimaatsceptici na zijn experts unaniem in hun oordeel over de relatie tussen CO2-uitstoot en klimaatveranderingen, en ook over de ernst van de situatie wordt slechts door weinigen getwijfeld. Die ontwikkeling lijkt ook een kentering teweeg te brengen in het politieke bewustzijn.

Jarenlang was een doortastende aanpak van het broeikaseffect ver te zoeken, maar de afgelopen periode toont voorbeelden van nationale en internationale besluitvaardigheid. Zo maakten de VS en China - samen goed voor bijna de helft van de mondiale CO2-uitstoot - eind vorig jaar afspraken om die uitstoot te reduceren. De inhoud van de overeenkomst (de VS zullen in 2025 tot 28 procent minder CO2 uitstoten dan in 2005, China zal zijn CO2-uitstoot vanaf 2030 niet verder laten groeien) spreekt misschien niet tot de verbeelding, maar het is een politieke mijlpaal dat China voor het eerst in de geschiedenis überhaupt een streefjaar noemt.

Ontwikkelingen in Nederland

Dichter bij huis zijn de Europese 20-20-20 doelstellingen in de afgelopen jaren geconcretiseerd, met het in 2013 gesloten Energie-akkoord als Nederlands gevolg. Hiermee beschikt Nederland over een langetermijnbeleid waar inmiddels uitvoering aan wordt gegeven.

Ook de recente uitspraak in de Urgenda-zaak - waarbij de overheid door de rechter is gemaand verdergaande maatregelen te treffen om de Nederlandse CO2-uitstoot te reduceren - past in het beeld dat maatschappelijk draagvlak voor scherper beleid lijkt te groeien. En voor de acceptatie van dat scherpere beleid helpt het uiteraard dat de economische crisis op zijn eind loopt en de ICT-sector zelfs stevig in de lift zit.

Green IT weer in de lift?

Uit cijfers van het CBS blijkt dat de Nederlandse ICT-sector in het eerste kwartaal van 2015 met 5,4 procent is gegroeid, aanzienlijk meer dan de 2,4 procent groei van de Nederlandse economie als geheel. Daarmee staan we op een kruispunt waarop ontwikkelingen met een wetenschappelijke, maatschappelijke, politieke en economische achtergrond samenkomen en elkaar verstevigen.

Dat is een goede zaak: om de continuïteit van vergroenend beleid te waarborgen, zijn naast een gezonde economie ook maatschappelijke druk en politiek langetermijnbeleid onmisbaar. In tegenstelling tot bij de eerste 'Green IT'-golf spelen momenteel dus meer factoren een rol dan alleen het economische belang van omzetverhogende verduurzaming. Dat vergroot de kans op een Green IT 'revival' die een langer leven is beschoren.

Bas Born is Sales Manager IT Business bij Schneider Electric