Cloud lock-in wordt ‘Chefsache’

Eén cloud is geen cloud

Die mooie belofte van één centrale cloud waar je al je diensten decentraal op basis van één datamodel kon gebruiken, was natuurlijk prachtig. De ellende van al die niet uitwisselbare datamodellen op vele server-platformen, was een doorn in het oog. Via ‘kijkdozen’ (browsers) verbonden met die centrale cloud zou die ellende als sneeuw voor de zon verdwijnen. Software als een service. Open data. Gelijke informatieposities. Centrale veiligheid en professionele support. De cloud als oplossing voor alle problemen. Met Big Data datalakes waar we al onze intelligente data analytics op konden uitvoeren. En vervolgens kunstmatig intelligent konden worden.

Maar er kwam een tweede cloud. Een marketing-cloud waar de marketingafdeling – los van de IT-afdeling – een contract mee sloot. De productie ging met een derde cloudleverancier in zee. Inkoop met weer een andere aanbieder. HRM bleef niet achter met eigen clouddiensten. De bloemkool van clouddiensten groeide. Met vele verschillende aanbieders. Met andere software platformen. Met nog meer specifieke datamodellen. Allemaal optimaal voor de puntoplossing van die ene functionele dienst. Met afrekenmodellen die vager en abstracter werden. Niet centraal afgerekend maar betaalt vanuit de kostenplaats van die functionele afdelingen. Steeds meer werden we ongemerkt afhankelijk van die cloudleveranciers. Immers niet alleen onze diensten, maar ook onze data – de assets van je bedrijf – stonden in en kwamen uit die cloud!

Sommigen zagen het gevaar

In 2012 al zag GE het gevaar van de cloud-afhankelijkheid. Zij huurden 1100 ICT professionals terug die zij eerder hadden ge-outsourcet in de offshoring van de ICT-activiteiten de jaren daarvoor. In 2012 schreef ik de blog ‘Van outsourcen naar cloudsourcen’ over deze omgekeerde terughuur van ICT deskundigen van GE. Een oud Chinees gezegde stelt: ‘kennis (intelligence) is de basis van een winnende strategie’. Die intelligence kun je slechts opbouwen op basis van je eigen data, informatie en inzichten. Dan begrijp je wat je klant wil. Wat de klant van je verwacht. Hoe hij met je communiceert. Hoe de markt beweegt. Daarbij is er tegenwoordig ‘om de klant heen’ heel wat extra informatie te verzamelen. Internet, sociale media, klantcommunicatie zijn allemaal indrukken en signalen die een ander beslist niet voor je kan omvormen tot klanttevredenheid en inzicht in zijn veranderende behoeften.

De ironie is dat ‘eenvoudige software en platte dataverwerking’ natuurlijk prima kan worden uitbesteed. Dat is het water uit de kraan, of de elektriciteit uit het stopcontact. De eenvoudige, stabiele nutsvoorziening die uitwisselbaar is. Maar zodra je er iets meer intelligentie uit wilt halen, moet je wel begrijpen wat je doet. En nog meer wat je wilt. De cloud als water uit de kraan is eenvoudig gezegd je excelsheets op een extern platform laten draaien en de heldere kosten van die gestandaardiseerde, uitwisselbare en dus goedkope consumptie betalen. Maar zodra die clouddienst meer en meer je bedrijfsactiviteit wordt, is het een strategische dienst geworden. Als die strategische dienst stopt, sta ook jij stil. Als je niet (meer) bij je strategische data kunt, sta je ook stil. Als je eenmaal als cloudleverancier in die afhankelijke strategische positie komt, is dus jouw klant met handen en voeten gebonden en ligt geld voor het oprapen.

De cloud als vendor lock-in

Dat oprapen van dat geld gebeurt nu. De cloud is een prachtig concept om snel te kunnen op- en afschalen in processing en data-opslag. Voor die flexibiliteit betaal je natuurlijk. Want zelf die hard- en software kopen en beheren, is immers vele malen duurder. Maar voor eenvoudige stabiele capaciteit van zowel processing-power als data-opslag, hoeft een cloud niet vanzelfsprekend goedkoop te zijn. Je koopt immers heel makkelijk veel te veel super flexibele capaciteit, terwijl slechts een klein deel van je productie die kostbare flexibiliteit nodig heeft. Blind clouddiensten afnemen zonder gericht, actief inkoopbeleid, is bestuurlijk makkelijk, maar kan schreeuwend duur worden. Zeker als je als klant minder makkelijk kunt opstappen, kan men die dienst makkelijk duurder en beperkter maken. De klant gaat – kan – toch niet weg.

Meestal gebeuren er op momenten dat dit soort (commerciële) lock-ins ontstaan, ook allerlei nieuwe technische ontwikkelingen die je juist weer uit die fuik kunnen laten ontsnappen. Dat gebeurt decennia lang en dus nu ook. Die ontwikkeling is grid- en edge-computing, Web3 en decentralisatie. Er is inmiddels voldoende innovatieve techniek om in een gedecentraliseerde ICT-wereld toch weer goedkoop te kunnen ‘leven’. Met crypto, tokens, blockchains en edge-computing. Prachtig om de gewenste decentralisatie van IoT voor smart city’s, cyber- en quantum-safe dataverwerking en opslag en om mobiele zero-trust omgevingen te kunnen ondersteunen. Om de mobiele burger en medewerkers moderne op privacy én informatiegelijkheid gebaseerde oplossingen te bieden. Decentraal wordt de nieuwe normaal én de ontsnapping uit die cyber-onveilige en steeds duurdere centrale clouds.

Mix van centraal en decentraal

Natuurlijk verdwijnt de cloud niet, net zoals het mainframe nooit verdwenen is. Of de client/server omgeving. De internet-cloud was een welkome aanvulling waar we met zijn allen iets te enthousiast allemaal naar toe migreerden. Maar centralisatie heeft naast gemak ook gevaren. Je creëert heerlijke ‘honingpotten’ voor criminelen en agressieve landen. Je creëert enorme lokale afhankelijkheden wat betreft verwerking en opslag van je data. Zolang dat uitwisselbare ‘nuts-achtige’ capaciteit is, valt die kwetsbaarheid mee, maar voor je strategische of ‘gouden’ data wordt het anders. Als die ene cloud het ‘even’ niet meer doet, sta je als organisatie ook stil. Of ben je eenvoudigweg gegijzeld. Als jouw dienst en data vanuit het buitenland of door een buitenlandse leverancier wordt geleverd en er ontstaat oorlog – een tijdje geleden ondenkbaar – kun je opeens niet meer je dienst afnemen of zelfs niet eens meer bij je data.

Dan blijkt dat goedkoop eindigt in duurkoop. Dat gemak wel lekker is, maar je de kennis verliest het zelf te doen. Al die zaken poppen nu tegelijkertijd op. Cyber-onveiligheid. Regie over je (lokale) governance, risico en compliance die steeds strikter en complexer wordt. Daarom is een teruggang uit die centrale cloud helemaal geen gekke gedachte. Iets meer essentiële diensten en belangrijke data wat dichter om je heen. Wellicht zelfs weer op eigen grondgebied, in het eigen rechtsgebied, achter je eigen veilige voordeur en zelfs on-premise. Op Nederlandse bodem, bij een Nederlands bedrijf met Nederlandse eigenaren. Klinkt nostalgisch, nationalistisch en soeverein, maar blijkt voor sommige strategische diensten en data zeker veiliger te zijn. Beter de strategische continuïteit te garanderen en ook cyber-technisch heel veilig – en zelfs soms veel veiliger. Een slinger van een klok gaat langzaam heen en weer. Als deze te ver is doorgeschoten, gaat hij altijd weer terug. En dat is precies wat er nu gebeurt en gaat gebeuren. De toekomst verkennen is makkelijker dan het soms lijkt...

Door: Hans Timmerman (foto)