Technische schuld: een tikkende tijdbom in organisaties

De onzichtbare last van organisaties

Voor veel grote organisaties is technische schuld een sluimerend probleem dat steeds groter wordt, vaak door jarenlange bezuinigingen. Het gevolg? Een neerwaartse spiraal waarin de schuld exponentieel toeneemt en de organisatie gevangen raakt in een patroon van reactief herstel. Slechts weinigen in leiderschapsposities hebben de moed of visie om deze spiraal te doorbreken.

In plaats van technische schuld af te lossen, creëren organisaties vaak nog meer kortetermijnschuld, met desastreuze gevolgen op lange termijn. Bestuurders stappen niet zelden “opeens” op, vaak zonder hun beloften waar te maken of de fundamentele problemen op te lossen. Dit patroon herhaalt zich keer op keer, vaak met dezelfde negatieve resultaten.

Onwetendheid als katalysator

Het is verleidelijk om de schuld voor technische schuld af te schuiven op financiële beperkingen, maar het probleem gaat vaak dieper. Een gebrek aan begrip van de complexiteit van moderne informatiesystemen speelt een cruciale rol. Veel leiders onderschatten hoe ingewikkeld het is om duurzame en schaalbare IT-oplossingen te bouwen. Dit leidt tot een “appetijt” voor technische schuld: kortetermijnoplossingen krijgen voorrang, zonder inzicht in de langetermijngevolgen.

Het Dunning-Kruger-effect biedt een verklaring: mensen met beperkte technische kennis overschatten vaak hun eigen competenties, terwijl ze onvoldoende vertrouwen hebben in de experts die wél weten hoe IT effectief kan worden beheerd. Deze misvatting leidt tot slechte beslissingen, zoals goedkope, maar ineffectieve systemen, met uiteindelijk nog hogere kosten als gevolg.

De kern van het probleem: architectuur en complexiteit

Een fundamentele oorzaak van technische schuld is vaak het gebrek aan een goede architectuur van de informatiehuishouding. In de loop der jaren hebben leveranciersgestuurde architecturen geprobeerd oplossingen te bieden, maar dit waren vaak generieke antwoorden op specifieke problemen. Elk systeem heeft een unieke, robuuste, maar op maat gemaakte architectuur nodig die past bij de organisatie. Dit betekent dat het ontwerp onafhankelijk moet zijn van leveranciers en gebaseerd op de beste bestaande technologieën en methoden. Het ontwerp moet gericht zijn op de data die de organisatie gebruikt en in huis heeft en de informatieproducten die de organisatie maakt en levert.

Een cruciale les uit de fysieke wereld is dat vervanging soms noodzakelijk en zelfs verfrissend kan zijn. Deze benadering moet ook naar software worden gebracht. Maar software vereist daarnaast dynamisch onderhoud. Zoals eerder beschreven in mijn blog over de Normalized Systems Theory, zijn de ware helden van softwareontwikkeling degenen die “negatieve code” schrijven – waarbij code wordt gereduceerd en de complexiteit afneemt. Pas wanneer een wijziging in een programmabron het aantal regels code doet afnemen (‘negatieve’ code), zal de algehele kwaliteit, leesbaarheid of snelheid verbeteren. Ontwerpen in kleine softwaremodules – microservices – zorgt ervoor dat componenten als onafhankelijke ‘zwarte dozen’ kunnen worden beschouwd. Door deze modules elke paar maanden opnieuw te genereren, blijft de software jong en flexibel.

Het negeren van technische schuld leidt onvermijdelijk tot technisch faillissement. Hoewel dit niet dezelfde acute impact heeft als financieel faillissement, zorgt het wel voor een geleidelijke uitholling van bedrijven. Klanten haken af omdat innovatie stopt, en goodwill verdwijnt door voortdurende technische problemen. Het resultaat is hetzelfde: een organisatie die niet langer levensvatbaar is.

Acht stappen om uit de technische schuldenval te komen

Hoe keer je het tij? Hier volgen acht praktische stappen om technische schuld effectief aan te pakken:

1. Accepteer de situatie: Erkennen dat er technische schuld is, is de eerste stap. Ontkenning of uitstel zal de situatie alleen maar verergeren.
2. Vergeef fouten: Schakel negatieve gevoelens uit, of het nu richting jezelf of anderen is. Herstel begint met een open, positieve mindset.
3. Blijf weg van paniekoplossingen: Vermijd ad-hoc oplossingen die alleen tijdelijke verlichting bieden maar de schuld vergroten. Wees geduldig en systematisch.
4. Communiceer openlijk: Informeer betrokkenen, zoals collega’s of leidinggevenden, over de situatie. Transparantie schept vertrouwen.
5. Bouw opnieuw: Gebruik lessen uit het verleden om systemen opnieuw te ontwerpen en robuuster te maken. Investeer in training en technologie.
6. Prioriteer schuldaflossing: Reserveer middelen specifiek voor het aflossen van technische schuld, zonder andere projecten volledig te verwaarlozen.
7. Leer structureel: Analyseer welke beslissingen hebben geleid tot de opbouw van schuld, en implementeer structurele veranderingen om herhaling te voorkomen.
8. Creëer een discipline: Stel duidelijke richtlijnen en een cultuur in waarin onderhoud en consolidatie als prioriteiten worden beschouwd.

De toekomst van IT: duurzaam en veerkrachtig

Technische schuld is niet onvermijdelijk. Door strategische keuzes en moedige beslissingen kunnen bedrijven en organisaties hun schuld aflossen en voorkomen dat nieuwe schuld ontstaat. Dit vereist echter een fundamentele cultuurverandering. Organisaties die bereid zijn te investeren in onderhoud, architectuur en educatie, leggen een sterke basis voor duurzame groei en innovatie.

De vraag blijft: zijn we bereid om die verantwoordelijkheid te nemen voor de digitale wereld die we bouwen? Als het antwoord ‘ja’ is, wordt de volgende vraag: hoe organiseren we dat dan? Daar ga ik in een volgende blog op in.

Door: Hans Timmerman (foto)