Data Sharing: Samenwerken in een Digitale Wereld
In een digitale economie betekent samenwerken steeds vaker ook het digitaal delen van data. Of het nu gaat om logistieke ketens, financiële transacties of slimme steden: zonder datadeling komt samenwerking niet tot stand. Maar hoe open kun en mag je zijn zonder risico’s te lopen? Data delen is geen nieuw concept—bedrijven wisselen al eeuwen informatie uit. Wat wél nieuw is, is de snelheid, schaal en complexiteit waarmee dit gebeurt. Moderne technologie maakt het mogelijk om real-time data te delen met externe partijen, maar dat brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Transparantie, privacy en controle over eigen gegevens zijn cruciaal geworden. Hoeveel inzicht geef je anderen in je bedrijfsdata? Welke afspraken maak je over het gebruik en de bescherming ervan? En hoe zorg je ervoor dat iedereen in de keten voldoet aan de wetgeving?
De spelregels van data sharing
Het delen van data binnen samenwerkingsverbanden vraagt daarom om duidelijke afspraken. Wie mag welke data gebruiken? Voor welk doel? En hoe toon je aan dat alle partijen zich aan die afspraken en de privacyregels houden? Zonder heldere richtlijnen loopt een organisatie het risico op datalekken, misbruik of juridische problemen. Data delen is ook actief monitoren en loggen.
Daarom worden steeds vaker data sharing agreements opgesteld. Dit zijn overeenkomsten die vastleggen hoe data wordt gedeeld, verwerkt en beveiligd. In veel gevallen begint dit met een memorandum of understanding waarin de basisprincipes worden afgesproken. Vervolgens worden in aanvullende documenten de specifieke normen, verantwoordelijkheden en technische vereisten vastgelegd. Ten slotte: hoe een keten kan worden geaudit en gecertificeerd.
Opvallend genoeg ontbreekt er nog een algemeen geaccepteerd afsprakenstelsel voor data sharing overeenkomsten. Dit maakt het een actueel en veelbesproken onderwerp. Hoe zorg je ervoor dat jouw organisatie op een veilige en efficiënte manier data deelt, zonder de controle te verliezen? Uit deze behoefte is ook het initiatief van de Data Sharing Coalition voortgekomen, momenteel onderdeel van AI Coalitie 4 NL.
Waarom is data sharing zo’n hot topic?
Organisaties worden steeds datagedrevener, waardoor digitale data een cruciaal onderdeel van hun bedrijfsvoering is geworden. Data biedt niet alleen inzicht in interne processen, maar raakt ook aan strategische verantwoordelijkheden, concurrentiepositie en commerciële doelstellingen. Dit maakt het beveiligen en beheren van gedeelde data een absolute noodzaak—een ‘chef-sache’.
Met de opkomst van AI wordt dit vraagstuk nog complexer. Oorspronkelijk ‘onschuldig’ gedeelde data kan met behulp van geavanceerde algoritmes worden geanalyseerd, waardoor derden onbedoeld strategische inzichten verkrijgen. Wat begint als een praktische samenwerking, kan ineens een competitief risico vormen. Daarom is het essentieel om niet alleen vast te leggen welke data gedeeld mag worden, maar ook hoe deze beschermd wordt en welke inzichten anderen eruit mogen, maar vooral kunnen halen.
Ook hier is controle, zowel tijdens als achteraf, cruciaal. Als er iets misgaat of misging: waar lag de oorzaak? Wat ging er fout? Wie deed iets verkeerd en waarom? Reden om steeds beter – ook in de datacenters en data exchanges – met black box technologie alle systemen en communicatie te monitoren en te loggen: zie mijn eerdere blog ‘Na de crash: ook IT heeft een black box nodig!’.
Een datasharingvoorbeeld is de schippersbeurs, een platform waar transportbedrijven hun logistieke keten efficiënter proberen te maken door transportopdrachten te delen en af te stemmen. Binnen deze samenwerking willen bedrijven echter niet al hun bedrijfsinformatie blootgeven, zoals de exacte redenen waarom een transportorder wel of niet wordt geaccepteerd. Of hoeveel geld je voor een order overhebt of wilt bieden. Dit zou concurrenten kunnen helpen om inzicht te krijgen in je operationele strategie, kostenstructuur of capaciteitsplanning. De uitdaging is hier dus om data te delen die de samenwerking verbetert, zonder concurrentiegevoelige informatie prijs te geven.
De opkomst van de data-makelaar
In deze complexe omgeving ontstaat een nieuwe rol: de data-makelaar en pen- of regievoerder. Dit is een onafhankelijke tussenpersoon die gespecialiseerd is in het faciliteren van veilige en efficiënte data-uitwisseling tussen organisaties. Een data-makelaar begrijpt welke gegevens nodig zijn binnen een samenwerking en welke juridische, ethische en technische waarborgen moeten worden ingebouwd.
De taken van een data-makelaar omvatten onder andere het vaststellen welke data in de keten gedeeld mag en moet worden, rekening houdend met bedrijfsbelangen, wetgeving en compliance. Daarnaast het ontwikkelen, vaststellen en bewaken van vertrouwens- en beveiligingsregels, zodat organisaties hun data kunnen delen zonder strategische nadelen te ondervinden. Ook het technisch faciliteren van de datadeling, bijvoorbeeld via data-anonimisering of geautomatiseerde contracten (smart contracts). En—last but not least—het monitoren, loggen en contextueel vastleggen van naleving en veiligheid, zodat er geen ongewenste lekken of misbruik ontstaan.
Voorbeelden uit de praktijk
Naast de genoemde schippersbeurs zijn er talloze andere sectoren waarin slimme data-sharing oplossingen worden ontwikkeld. Drie sprekende voorbeelden:
- Gezondheidszorg: patiëntgegevens veilig delen
Ziekenhuizen, huisartsen en verzekeraars moeten samenwerken om de zorg efficiënter te maken. Toch is privacy hier van cruciaal belang. Data-makelaars spelen een rol in het ontwerpen van geanonimiseerde data-sharing systemen, zodat medisch onderzoek wordt ondersteund zonder individuele privacy te schenden. - Smart Cities: mobiliteitsdata delen zonder privacyverlies
In veel steden worden verkeers- en OV-gegevens gedeeld tussen overheden, vervoersbedrijven en techbedrijven. De uitdaging hier is om individuele reisgegevens te beschermen, terwijl verkeersstromen en OV-gebruik worden geoptimaliseerd. Data-makelaars ontwikkelen systemen waarbij uitsluitend geaggregeerde inzichten worden gedeeld, zodat individuele burgers niet traceerbaar zijn. - Landbouw en voedselketens: data delen zonder concurrentienadeel
Grote voedselproducenten werken samen met boeren en logistieke bedrijven om ketens efficiënter te maken. Boeren willen echter niet hun exacte productiecijfers delen met concurrenten of retailers, omdat dit hun onderhandelingspositie zou kunnen verzwakken. Data-makelaars helpen hier door systemen te bouwen waarin relevante data wordt gedeeld, maar gevoelige bedrijfsinformatie verborgen blijft.
Hoe verder?
Door de opkomst van de data-makelaar moeten organisaties hun data-sharingstrategie steeds professioneler inrichten. De belangrijkste vragen die zij moeten beantwoorden: welke data moeten we delen om de samenwerking te versterken? Hoe zorgen we ervoor dat we onze concurrentiepositie beschermen? Welke technische en juridische maatregelen zijn nodig om datadeling veilig te maken?
In komende blogs verken ik hoe organisaties deze nieuwe rol kunnen integreren, welke best practices er zijn om data-sharing veilig en efficiënt te organiseren en welke nieuwe technieken en methoden recent zijn ontwikkeld om dit toekomstbestendig te maken.
Door: Hans Timmerman (foto)
Dutch IT events
Alle events
