‘De vraag van wie data is en hoe je hier veilig mee omgaat, wordt steeds belangrijker’

tekst: Marjolein Straatman

Wetenschappers van de TU Delft zetten zich in voor slimme en efficiënte mobiliteitsoplossingen. Want, systemen voor verkeer en vervoer kunnen veel beter worden ingezet. Daarbij spelen privacy en de verwerking van data tot zinvolle informatie een belangrijke rol. BTG steunt dit onderzoeksvoorstel.

“Tot voor kort wisten we alleen maar iets over snelwegen en de belangrijkste wegen in gemeentes. Tegenwoordig zijn meer gegevens beschikbaar en is het betaalbaar om die data naar bruikbare informatie om te zetten”, schetst Sascha Hoogendoorn-Lanser, directeur van het Mobility Innovation Centre Delft. Nu is het alleen nog de kunst om iets slims met gecombineerde data te doen. En dat is precies waar het MICD in gespecialiseerd is.

Bruikbare toolbox

De huidige metingen dienen vaak maar één enkel doel. Bijvoorbeeld hoeveel verkeer een punt passeert, zodat we weten hoe goed een weg wordt gebruikt. Of wanneer een auto voor een verkeerslicht staat, zodat het bijtijds op groen springt. In de ideale situatie verrichten sensoren verschillende soorten metingen en bieden de gecombineerde gegevens een gedetailleerd totaalbeeld. Sascha: “Momenteel zijn er geen richtlijnen of handvatten hoe je zo’n systeem ontwerpt. Wij willen een bruikbare toolbox maken, zowel voor het ontwerp van nieuwe sensornetwerken, als voor verstandige uitbreidingen aan een bestaand netwerk.”

Essentiële transporten

Tot zover de theorie. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Sascha heeft voorbeelden te over. “In de binnenstad van Amsterdam moeten de kademuren en bruggen gerepareerd worden. Al die werkzaamheden hebben grote impact, met wegversmallingen en -afsluitingen. De essentiële transporten moeten altijd doorgaan. Denk aan de hulpdiensten, het ophalen van vuilnis en bevoorrading. Met goede metingen zien we waar het druk is, welke routes mensen normaal kiezen en hoe je ze het beste kunt omleiden.”

Slimmer reizen

Een andere toepassing is gericht op slimmer reizen. “Wil je dat mensen de auto minder gaan gebruiken, dan moet je daar gemak en korte reistijden tegenover zetten”, legt Sascha uit. “Een combinatie van openbaar vervoer en een deelfiets of -scooter lijkt logisch, maar het blijkt erg lastig om de tweewielers op het juiste moment op de juiste plek te hebben.Veel bedrijven die deze diensten aanbieden, hebben het zwaar. Doodzonde! Met goede metingen op overstappunten kunnen we voorspellen hoe de reizigersstromen lopen. En kunnen we ervoor zorgen dat er altijd, gegarandeerd, een doorreismogelijkheid is.”

Objectieve data

Kijkend naar Delft, bieden sensoren op en rondom de TU Delft Campus al veel bruikbare inzichten. Sascha: “Sinds jaar en dag zorgt de toestroom van fietsers naar de campus voor een opstopping bij de Abtswoudsebrug. De interpretaties van ‘het is wel of niet te druk op dat punt’ verschillen nogal eens. Met camera’s kunnen we objectief en exact vastleggen hoe druk het is en of dit ook tot onveilige situaties leidt. Die data helpt ons in de gesprekken met gemeente en provincie om goede oplossingen te bedenken.

Privacy

Zeg je camera’s, dan rijzen gelijk zorgen over de privacy. Sascha is zich hier goed bewust van en besteedt er uitgebreid aandacht aan in het onderzoek. “Het is van belang om dit goed te regelen. Wij borgen bijvoorbeeld dat beelden van voetgangers en fietsers direct in de camera worden omgezet naar onherkenbare stippen in tijd en ruimte. De beelden verlaten de camera niet en worden ook niet opgeslagen. Op een kaart zien we verspreide stippen en bij drukte een hele wolk. Je maakt knelpunten letterlijk zichtbaar, zonder te registreren wie deze personen zijn.”

Nu regelen

Maar de privacydiscussie reikt nog veel verder: om bijvoorbeeld het deelsysteem goed sluitend te krijgen, heb je gegevens nodig van de gebruikers. Dan ontkom je niet aan het registreren van persoonlijke gegevens. Daar komen onder meer ethiek, privacy en security om de hoek kijken. Daarom vindt Sascha het essentieel dat zulke grote, maatschappelijke vraagstukken in breed verband worden besproken: “BTG ondersteunt de uitgangspunten van ons onderzoek. De vraag van wie data is en hoe je hier veilig mee omgaat, met privacywaarborgen, wordt steeds belangrijker. We kunnen steeds goedkoper, steeds betere informatie krijgen. Hoe je dit in de toekomst inzet, moet nú goed geregeld worden. Het voorstel dat we hebben ingediend bij NWO (de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), bouwt voort op afgerond en lopend onderzoek. Marktpartijen vinden de voorgestelde use cases heel belangrijk. Binnen no time had ik enthousiaste reacties toen ik ze polste of ze betrokken willen zijn bij ons onderzoek. Toen wist ik: hier hebben we iets belangrijks te pakken.”

Wat houdt het onderzoek in?

Het onderzoek van het Mobility Innovation Centre Delft richt zich op het integraal ontwerpen van innovatieve systemen voor het verzamelen van informatie over mobiliteit. Doel is een toolkit te ontwikkelen voor toekomstige meetsystemen. Op basis van vijf use cases wordt data verzameld en verwerkt. Hierbij worden onder andere 3D-camera’s, wifi en bluetooth-sensoren gebruikt, in combinatie met meetlussen in de weg en gegevens uit navigatiesystemen, over de bezetting van parkeergarages en over het weer. Het analyseren van gecombineerde gegevens biedt grote mogelijkheden en zorgt ervoor dat je goedkoper betere informatie krijgt. Het waarborgen van privacy, eigenaarschap van data en veilige dataverwerking vormt een belangrijk onderdeel van de toekomstige toolkit.

Het voorstel is opgesteld door Serge Hoogendoorn (Distinguished Professor Smart Urban Mobility bij afdeling Transport en Planning van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de TU Delft) en Sascha Hoogendoorn-Lanser (directeur Mobility Innovation Centre van de TU Delft). Het onderzoeksvoorstel is ingediend bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek en wordt ondersteund door BTG.