Russische cyberoperaties belicht door AIVD en MIVD
Russische inlichtingen- en veiligheidsdiensten hebben zich voor en tijdens de oorlog op grote schaal schuldig gemaakt aan digitale spionage, sabotage en beïnvloeding tegen Oekraïne en NAVO-bondgenoten. Het tempo van Russische cyberoperaties ligt hoog en veel van deze pogingen zijn nog niet openbaar bekend geworden. De Oekraïense en westerse digitale verdediging heeft tot nu toe de impact van voortdurende Russische aanvalspogingen kunnen beperken, aldus de AIVD en MIVD.
Gedurende de oorlog is ook gebleken dat Rusland moeite heeft om cyberoperaties te synchroniseren met andere militaire operaties, zoals luchtaanvallen.Veruit het grootste deel van de Russische cyberoperaties is gericht op spionage om militaire, diplomatieke en economische informatie van zowel Oekraïne als NAVO-bondgenoten te bemachtigen. Rusland probeert bijvoorbeeld Oekraïense militaire netwerken en systemen binnen te dringen om tactische inlichtingen te vergaren, zoals de locaties van militair materieel en personeel. De doelwitselectie is echter zeer breed, waardoor ook Oekraïense organisaties slachtoffer zijn die geen directe rol spelen in het verloop van de oorlog of politieke besluitvorming.
NAVO
Ten aanzien van de NAVO richt de Russische inlichtingenbehoefte zich onder meer op militaire steun die via NAVO-bondgenoten aan Oekraïne geleverd wordt. Ook de Nederlandse krijgsmacht, ministeries en ambassades zijn afgelopen jaar doelwit geweest van (onsuccesvolle) cyberspionagepogingen. CybersabotageDe Russische cybersabotagecampagne tegen Oekraïne is de meest grootschalige en intensieve uit de geschiedenis. Moskou probeert regelmatig om Oekraïense vitale infrastructuur digitaal te saboteren en voert voortdurend aanvallen met wipermalware3 uit. De aanhoudende en zeer hoge druk die Rusland hiermee uitoefent vereist constante waakzaamheid van Oekraïense en westerse verdedigers.
Grootschalige ontwrichting is tot nu toe echter uitgebleven en de gevolgen van cybersabotage vallen in het niet bij de impact van fysieke militaire operaties. Het potentieel van cyberoperaties kan door Rusland niet volledig benut worden. Rusland heeft waarschijnlijk moeite om cyberoperaties te synchroniseren met andere militaire operaties, zoals luchtaanvallen. Ook worden de meeste Russische digitale aanvalspogingen voortijdig opgemerkt of snel verholpen, dankzij vergaande Oekraïense monitoring-, detectie- en responsmaatregelen. Hierbij krijgt Oekraïne significante hulp van bijvoorbeeld westerse inlichtingendiensten en bedrijven.Het succes van de Oekraïense digitale verdediging is echter niet gegarandeerd. Waarschijnlijk kan dit succes alleen volgehouden worden zolang de westerse steun net zo intensief en adaptief blijft als de cyberoperaties van de Russische inlichtingendiensten.
Psychologische schade
Digitale beïnvloedingInformatieconfrontatie - waaronder beïnvloeding door misleiding, desinformatie, en cyberoperaties - speelt een centrale rol in de Russische wijze van optreden. Dit wordt voor een belangrijk deel uitgevoerd via digitale middelen om onder meer psychologische schade te veroorzaken. De Russische inlichtingendiensten zijn er bijvoorbeeld enkele malen in geslaagd om de controle over uitzendingen van Oekraïense media tijdelijk over te nemen en Russische boodschappen uit te zenden. Aansluitend werden de systemen van deze media digitaal gesaboteerd.
Cybersabotage
Daarnaast zijn Russische cybersabotagepogingen tegen bijvoorbeeld de stroomvoorziening waarschijnlijk vooral gericht op het ondermijnen van het Oekraïense moreel. Om hun betrokkenheid te verbergen bij het heimelijk verspreiden van desinformatie en propaganda via digitale kanalen, passen Russische inlichtingendiensten veel technieken toe die zij ook voor cyberoperaties gebruiken. In het geval van de Informatieoperatietroepen (VIO) van de Russische militaire inlichtingendienst GRU zijn het zelfs deels dezelfde eenheden die voor zowel cyberoperaties als heimelijke beïnvloeding verantwoordelijk zijn.
Meer over cybersecurity
Over Floris Hulshoff Pol
