Aandacht voor digitale overheid in verkiezingen is cruciaal

De Rijksoverheid investeert jaarlijks grote bedragen in ICT om beleid en wetten te kunnen uitvoeren. Echter, de opzet van vernieuwingen is niet altijd goed doordacht en vaak onnodig ingewikkeld. Een slimmere aanpak bespaart tijd en geld, en verhoogt de kwaliteit van dienstverlening en de effectiviteit van beleid. Dat stelt het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) in een advies aan alle politieke partijen, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in november van dit jaar.

Het AcICT heeft sinds 2015 de taak om de grote ICT-activiteiten van overheidsorganisaties op het gebied van ontwikkeling, beheer en doorontwikkeling van informatiesystemen tegen het licht te houden. De afgelopen jaren bracht het college al meer dan honderd adviezen uit aan ministeries en uitvoeringsorganisaties.

Op basis van deze ervaring bepleit het AcICT dat bij het maken van beleid en wetgeving in een vroeg stadium rekening gehouden wordt met de digitale uitvoerbaarheid daarvan. Dit betekent dat ICT-deskundigen vroegtijdig betrokken moeten worden om goed te kijken welke ICT-ingrepen nodig en haalbaar zijn om beleid en wetgeving uit te kunnen voeren.

De uitvoering van vrijwel alle overheidstaken is dominant digitaal geworden. Van geboorte tot tolheffing, van ondersteunen noodhulpdienstverlening tot dijkbewaking, alles wordt door een uitgebreid netwerk van ICT-systemen mogelijk gemaakt. De omvang en complexiteit van informatiseringsactiviteiten bij de rijksoverheid is dan ook ongekend groot. Er is sprake van een grote diversiteit aan belanghebbenden, gebruikers, gegevens, afhankelijkheden en functionaliteiten. De betrouwbaarheidseisen liggen hoog en er moet altijd verantwoording afgelegd kunnen worden over het verleden. Dit is een grote uitdaging.

Om deze uitdaging het hoofd te bieden, is het noodzakelijk dat het lerend vermogen en de samenwerking tussen verschillende overheden worden gefaciliteerd en gestimuleerd, dat overheidsorganisaties getalenteerde mensen op het gebied van informatisering aan zich weten te binden en zo effectief inzetten, en dat tijdig en effectief gebruik gemaakt wordt van nieuwe technologische ontwikkelingen. Bovendien moet voldoende tijd, aandacht en middelen worden besteed aan het onderhouden en beheren van de huidige ICT-systemen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt niet alleen op uitvoerend niveau, maar vergt diepgaande bestuurlijke aandacht.

Het AcICT ziet dat er in de afgelopen jaren al bestuurlijk voortgang is geboekt, bijvoorbeeld via het (vernieuwde) CIO-stelsel onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken. Het maatschappelijk belang van een goed werkende ICT-huishouding vergt dat in de komende regeerperiode extra stappen wordt gezet.

Het AcICT adviseert dan ook de volgende punten aandacht te geven in de partijprogramma’s:

1. Stel een minister aan voor digitale zaken die op kabinetsniveau het belang van de voortgaande digitalisering van de overheid behartigt.
   Het belang van ICT bij de overheid is dermate groot dat dit om een volledige toegewijde minister vraagt. Deze behartigt het belang van digitale uitvoerbaarheid en treedt coördinerend op om digitale samenwerking en uitwisseling van kennis tussen overheidsonderdelen te bevorderen. Ook het inspelen op Europese wet- en regelgeving op het terrein van digitalisering vereist een sterke coördinatie vanuit Nederland.
   
2. Zorg dat voorstellen voor nieuw beleid goed zijn doordacht als het gaat om digitale uitvoerbaarheid.
   Die uitvoerbaarheid zou geadresseerd moeten worden bij beleidsvoorstellen in verkiezingsprogramma’s, zoals er ook een “digitale paragraaf” bij nieuwe wetgeving zou moeten komen. Zorg dat hiervoor in het regeerakkoord expliciet aandacht is.
   
3. Zorg in de nieuwe regeerperiode voor continuering van een sterke Tweede Kamercommissie Digitale Zaken.
   Deze commissie, met gedegen kennis van ICT, vormt een belangrijke gesprekspartner voor de minister en collega-Kamerleden. Zorg dat ook in andere Kamercommissies aandacht voor ICT is geborgd.
   
4. Vergroot de ICT-kennis bij bewindslieden en Kamerleden
   ICT-kennis is vereist om nieuwe wetgeving en beleid te kunnen beoordelen op digitale uitvoerbaarheid, zowel bij bewindslieden als bij (kandidaat) Kamerleden. Zorg daarom voor voldoende training en opleiding.
   
5. Inspireer ambitieuze ICT-deskundigen om bij te dragen aan een sterke digitale overheid
   Investeer in het aantrekken en behouden van informatiseringsdeskundigheid binnen de overheid, zowel voor het uitvoeren van nieuwe projecten als voor het beheren van de huidige systemen. Bied niet alleen een aantrekkelijke werkomgeving, maar draag ook een inspirerende missie uit.