Kabinet belicht roadmap waardengedreven digitale transitie

De voortgang op dit gebied loopt volgens de Werkagenda Waardengedreven Digitalisering. Deze werd in 2022 naar de Tweede Kamer gestuurd. Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering Van Huffelen: “Digitalisering zorgt voor grote veranderingen in onze samenleving. Als we willen dat digitale technologie vóór onze samenleving werkt, moet digitalisering waardengedreven en mensgericht zijn. Dat betekent dat we digitalisering baseren op de publieke waarden die we in Nederland belangrijk vinden.”

Snelle ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) en algoritmen

In januari dit jaar is de Overheidsbrede visie op Generatieve AI gepubliceerd. In deze visie worden de effecten en mogelijke toepassing van generatieve AI binnen onze samenleving geschetst. De acties in deze visie worden nu uitgewerkt. Hieronder valt ook een adviesaanvraag aan de Sociaal Economische Raad (SER) over de kansen van AI om arbeidsproductiviteit te verhogen, de kansen en risico’s bij de kwaliteit van werk en de impact op werkgelegenheid en inkomens(on)gelijkheid.

Op 2 februari 2024 stemden de Europese lidstaten in met de Europese AI-verordening. Een Europese wet die eraan bijdraagt dat er in de hele Europese Unie heldere spelregels zijn voor de ontwikkeling en het gebruik van veilige en verantwoorde systemen voor AI. Met afspraken voor de bescherming van veiligheid, gezondheid en fundamentele rechten. Veel van de Nederlandse voorstellen zijn tijdens de onderhandelingen overgenomen. Zo heeft Nederland zich er voor ingezet dat er in de AI-verordening- regels komen voor transparantie over de toepassing van algoritmes. Bijvoorbeeld bij het nemen van besluiten op het gebied van handhaving en toezicht.

Volgens de nieuwe AI-verordening zijn gebruikers van hoog-risico AI-systemen verplicht om mensen te informeren als het AI-systeem is gebruikt om een besluit te over ze nemen. Het in 2022 gelanceerde algoritmeregister is 1 van de oplossingen om de transparantie over het gebruik van algoritmes te bevorderen, hierin zijn op dit moment 300 algoritmes opgenomen van 93 organisaties.

Open standaarden: het belang van een open overheid

Op 24 januari 2024 is het vernieuwde Rijks ICT-dashboard gelanceerd. Het vernieuwde Rijks ICT-dashboard heeft de A-status Digitale Toegankelijkheid. Dit houdt in dat de website gebruikt kan worden door iedereen, inclusief mensen met een functiebeperking. Zo draagt het Rijks ICT-dashboard bij aan een open overheid.

Meer dan 700 Informatiepunten Digitale Overheid

Het is belangrijk dat iedereen mee kan doen in de digitale wereld, maar dat is nog lang niet altijd vanzelfsprekend. Voor mensen die niet meteen meekunnen zijn de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s). Hier kunnen mensen terecht met vragen over de digitale overheid. Laagdrempelig en gratis. De IDO’s zijn vooral in lokale bibliotheken te vinden. Op dit moment zijn er meer dan 700 informatiepunten. Programma's zoals Tel Mee Met Taal en Digitaal Burgerschap zijn erop gericht om burgers te helpen met het vergroten van basisvaardigheden op het gebied van taal, rekenen en digitale kennis en weerbaarheid.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Alliantie Digitaal Samenleven werken aan lokale ondersteuningsnetwerken bij digitale inclusie. Dat doen ze samen met publieke, private en maatschappelijke partijen. Er is onder andere een handreiking Lokale ketenaanpak digitale inclusie voor gemeenten opgesteld, waar vijftien koplopergemeenten mee aan de slag zijn gegaan.

Toekomstvisie digitale overheid Caribisch Nederland

Digitalisering van de overheid is belangrijk voor het verbeteren van overheidsdiensten in Caribisch Nederland (CN). Uitgangspunt voor de toekomstvisie is dat de digitale overheid voor CN geleidelijk wordt geïntegreerd in de Nederlandse Overheids Referentie Architectuur (NORA) en dat de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) ook voor CN wordt ontsloten.

Leeftijdsverificatie voor online producten en diensten

Het is niet alleen belangrijk dat iedereen mee kan doen, maar ook dat we kunnen vertrouwen op de digitale wereld en zelf de regie hebben hierop. De overheid wil kinderen online beschermen tegen de risico’s van de digitale wereld. Daarom wordt op dit moment gewerkt aan een beeldmerk Kinderrechten, dat voor ouders en kinderen de risico’s van online producten in beeld brengt. Daarnaast is er een raamwerk ontwikkeld voor onder andere ontwikkelaars en ondernemers die bijvoorbeeld apps ontwikkelen. Hiermee kunnen zij bepalen hoe zij leeftijd op een betrouwbare manier kunnen verifiëren. Daarbij wordt er in Europees verband verkend of de wallet kan worden ingezet voor leeftijdsverificatie.

Regie op eigen gegevens

Afgelopen januari is de website www.gegevensbijbesluiten.overheid.nl live gegaan. Op deze website kunnen burgers inzien welke gegevens overheidsorganisaties gebruiken bij het nemen van besluiten. Momenteel zijn hier meer dan 100 besluiten uitgewerkt. Daarbij spant Nederlands zich op Europees niveau in om de wetgeving rond cookies te verbeteren.

Tools tegen ransomware en datadiefstal

Bedreigingen als ransomware en datadiefstal kunnen grote gevolgen hebben voor organisaties en individuen. Er zijn onder leiding van CIO-Rijk specifieke tools ontwikkeld om ransomware-aanvallen te voorkomen en detecteren en om hier snel op te kunnen reageren. Er is een project Red Teaming is opgezet om de veiligheid van kritieke functies binnen de Rijksoverheid te testen.

In december 2023 is voor het eerst de Verzamelbrief Digitalisering naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze brief is hier een vervolg van.