Instellingswet Adviescollege ICT-toetsing is per 1 juli 2024 van kracht

Van geboorteaangiftes tot AOW-uitbetaling, van noodhulpdienstverlening tot dijkbewaking, ze functioneren allemaal dankzij een uitgebreid netwerk van ICT-systemen. Als daarbij iets misgaat, dan kan dat grote gevolgen hebben voor het persoonlijk leven van burgers in ons land. Om te helpen te voorkomen dat het misgaat heeft Nederland het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT). Op 1 juli 2024 treedt de instellingswet van het Adviescollege ICT-toetsing in werking. Dat is uniek, omdat er geen ander land is waar een onafhankelijk adviesorgaan direct aan bewindspersonen en het parlement adviseert over de beheersing op ICT-gebied en digitale zaken van de overheid.

De instellingswet van het Adviescollege werd in mei 2023 unaniem aangenomen in de Tweede Kamer en in februari 2024 ook in de Eerste Kamer. Daarmee onderstreept het volledige parlement het belang van onafhankelijke advisering op ICT-gebied. Maar wie denkt dat dit Adviescollege nu een nieuwe ster aan het firmament van de Rijksoverheid is, heeft het mis. Het college is al bijna 8 jaar actief en heeft in die periode meer dan 120 waardevolle en vaak zeer impactvolle adviezen uitgebracht, die moeten zorgen voor betere beheersing van ICT-projecten en informatiesystemen van de Rijksoverheid.

Niet vrijblijvend

De uitgebrachte adviezen zijn openbaar en niet vrijblijvend; ervan afwijken moet door de ministerraad worden beargumenteerd. Opdrachtgevers zijn ministeries, maar steeds vaker wordt het college direct benaderd door de Eerste en de Tweede Kamer met een verzoek voor een onderzoek. Zo heeft het AcICT de afgelopen periode zes keer geadviseerd over de ICT-component van de Omgevingswet en daarover enkele keren met de Eerste Kamercommissie overlegd.

Digitaal vaardig beleid

Een van de speerpunten van het AcICT is de focus op digitaal vaardig beleid. Het Adviescollege is van mening dat veel vroeger in het proces van beleid of wetten maken ICT-kennis betrokken moet worden zodat de ICT-oplossing sneller en goedkoper geleverd kan worden. Het college ziet nog veel te vaak dat er een ICT-oplossing niet goed aansluit bij de bedoeling van de wet. Een goed voorbeeld hiervan is de STAP-regeling. Hierbij konden burgers een aanvraag doen voor opleidingsbudget. Dit was vooral bedoeld om werkzoekenden meer kans op de arbeidsmarkt te geven, maar uiteindelijk kwam de bulk van het geld bij hoogopgeleiden terecht die er cursussen van volgden waarvoor het geld niet was bedoeld.

Kennisdeling

In de loop der tijd is het AcICT zich steeds meer gaan richten op kennisdeling binnen de overheid. In de laatste jaarrapportages concludeert het AcICT herhaaldelijk dat er weinig sprake is van lerende werking bij de overheid. Projecten lopen keer op keer in dezelfde valkuilen. Daarom heeft het AcICT kennisdeling geïntensiveerd. Niet alleen voor de uitvoerders van projecten, maar ook voor de opdrachtgevers, zoals ook voor het topmanagement zoals DG’s en SG’s. Daarnaast schuift zij regelmatig aan bij bestuursraden van departementen met dezelfde intentie en heeft het AcICT overleg met de commissie Digitale Zaken van de Tweede Kamer om het proces te verbeteren zodat ICT eerder in beeld komt.

Bewezen waarde

In 2014 bracht de commissie Elias advies uit aan de Tweede Kamer en dat zorgde voor de oprichting van wat toen nog het Bureau ICT-toetsing (BIT) heette. In 2021 ging het BIT over in Adviescollege ICT-toetsing dat zoals aangegeven per 1 juli 2024 een wettelijke status heeft. Wat in eerste instantie was bedoeld als een tijdelijk bureau (voor toetsing van ICT-projecten bij de overheid met investeringen van meer dan €5 miljoen), heeft inmiddels zijn waarde bewezen en is nu een permanent Adviescollege. Die oorspronkelijk aangegeven ondergrens van €5 miljoen steekt inmiddels schril af bij bijvoorbeeld een Defensie ICT-project, waarmee een investering van meer dan een miljard euro is gemoeid en waarbij adviezen van het AcICT ervoor moeten zorgen dat het digitale (project)spoor recht blijft lopen en desinvesteringen worden voorkomen.