Wetsvoorstel: Onderzoekers en studenten die met gevoelige informatie werken moeten screening ondergaan

Minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) heeft het wetsvoorstel ingediend, samen met minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) en in overeenstemming met minister Beljaarts (Economische Zaken).

Bruins: “Kennis is macht, en dus moeten we onze kennis beschermen. Door heel gericht mensen te gaan screenen die toegang willen tot kennis die heel belangrijk is voor ons land, voorkomen we dat die kennis weglekt. Ik wil dat zorgvuldig doen, samen met kennisinstellingen. Alleen dan kunnen we echt een goede stap zetten voor onze veiligheid en tegelijkertijd het open en internationale karakter van onze wetenschap behouden. Dat is cruciaal.”

Gerichte screening

Het nieuwe wetsvoorstel introduceert een gerichte screening om het open karakter van de wetenschap te waarborgen. Het identificeert kennis- en technologiegebieden met de hoogste risico's voor de nationale veiligheid, zoals AI, nucleaire technologie, kwantumtechnologie, biotechnologie, microchips en andere technologieën met mogelijke militaire toepassingen. De wet verplicht universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen, zoals TNO, om intern te bepalen waar met sensitieve kennis of technologie wordt gewerkt. Dit gebeurt op maat, zodat er geen onnodige screeningen plaatsvinden.

Zodra de wet in werking treedt, moeten nieuwe onderzoekers en masterstudenten, ongeacht hun afkomst, die willen werken met sensitieve kennis of technologie, eerst een screening ondergaan. Deze screening is een risico-inschatting op maat. De screeningsautoriteit Justis is verantwoordelijk voor het uitvoeren van deze screenings, waarbij ze een uitvoeringstoets doet om te beoordelen of ze de nieuwe screeningen adequaat kan uitvoeren. Het kabinet legt veel nadruk op de uitvoerbaarheid van de wet, met een geschatte 8.000 screenings per jaar.

Screening is noodzakelijk

Universiteiten en kennisinstellingen hebben de afgelopen jaren al veel maatregelen genomen om hun kennis veilig te stellen, zoals voorzichtiger omgaan met internationale samenwerkingen en het nemen van extra veiligheidsmaatregelen. Het veiligheidsbewustzijn onder wetenschappers is sterk toegenomen, wat helpt om het ongewenst weglekken van belangrijke kennis te voorkomen. Maar wetenschappers kunnen dit niet alleen. Net als andere landen zet Nederland daarom de volgende stap: het screenen van wetenschappers. Dit is noodzakelijk om de nationale veiligheid te waarborgen. Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) is mede-indiener van het wetsvoorstel.

Van Weel: “We zien dat buitenlandse mogendheden in toenemende mate gericht op zoek zijn naar Nederlandse kennis en technologie. Zij willen onze technologische kennis gebruiken om hun wapens te verbeteren, of inzetten als strategisch machtsmiddel. En dat doen ze ook door onderzoekers en studenten hier naartoe te sturen, of hen hier onder druk te zetten om informatie over te dragen. Daarom is het nodig dat we eerst goed bekijken wie we in Nederland toegang geven tot de meest sensitieve kennis en technologie. Hiermee maken we onze kennisinstellingen weerbaarder voor dreigingen van buitenaf. Dat is belangrijk, zeker in deze onrustige tijd.”

Het wetsvoorstel is vandaag in internetconsultatie gegaan. De wet moet zo snel mogelijk van kracht worden,w aarbij Bruins en Van Weel mikken op medio 2027.