Cloud, data en service: de digitale wereld als systeem

We leven in een wereld waarin ‘de cloud’ vaak wordt voorgesteld als een virtuele wolk waar data moeiteloos doorheen stroomt. Een soort digitale hemel waar alles altijd beschikbaar is. Maar achter dat ogenschijnlijk simpele concept schuilt een diepe complexiteit – een wereld van systemen, subsystemen en gelaagde verantwoordelijkheden.

Cloud is in essentie niets anders dan een digitale nutsvoorziening. Een gedeelde infrastructuur voor opslag en rekenkracht, geleverd als dienst. Zoals we elektriciteit of water verbruiken, zo nemen we opslagcapaciteit en verwerkingskracht af: elastisch, schaalbaar en afgerekend naar gebruik.

Maar de echte vraag is niet wat de cloud is, maar wat er doorheen stroomt – en hoe we daarmee omgaan. Wie de cloud bestuurt, heeft de macht . . .

Twee werelden in de digitale keten

Wie vanuit systeemdenken kijkt, herkent al snel de tweedeling binnen de digitale infrastructuur:

1. Datamanagement – het beheren van data als bezit
2. Servicemanagement – het organiseren van data als dienst

Hoewel deze twee nauw met elkaar verbonden zijn, zijn het twee verschillende vakgebieden en opereren ze volgens totaal verschillende principes. Het eerste gaat over weten wat je hebt, hoe het gedefinieerd is, wie er toegang toe heeft en wat ermee mag gebeuren. Het tweede gaat over snelheid, beschikbaarheid, integratie en gebruik op het juiste moment, door de juiste afnemer.

Beide zijn essentieel. Zonder duidelijk gedefinieerde data kunnen services niet opereren. Zonder services raakt data nooit waar het moet zijn. Ze vormen samen het hart van elk informatiesysteem – net als Yin en Yang, complementair maar fundamenteel verschillend.

De cloud als tussenlaag

Cloud maakt deze tweedeling zichtbaar én werkbaar. Want hoewel cloud wordt gezien als opslag- of rekenomgeving, is het in feite een infrastructuurlaag die beide domeinen faciliteert. De cloud is het elektriciteitsnet van de digitale wereld: onzichtbaar, maar onmisbaar. Het verbindt opslag (datamanagement) en verwerking (servicemanagement) in een dynamische infrastructuur naar de toepassingen en het (individuele) gebruik.

In die zin is de cloud vergelijkbaar met de slanke taille van een zandloper: onderin zit de verzamelde, opgeslagen data en de verwerkingscapaciteit (IaaS), bovenin de toepassingen en gebruikers die die data nodig hebben (SaaS). In het midden – de platformlaag (PaaS) – wordt de vertaling gemaakt: van bezit naar actie, van potentieel naar realisatie.

Wie de cloud beheerst, beheerst de stroom. Want de cloud is niet zomaar een passief kanaal— zij bepaalt hoe snel, hoe veilig en hoe intelligent onze digitale processen verlopen. Degene die de cloudinfrastructuur beheert, heeft daarmee de echte macht over de waardeketens van data.

Van PDM naar ERP: een helder verschil

Om het verschil concreet te maken, helpt een vergelijking met industriële processen:

• PDM (Product Data Management) gaat over het beheren van de definities en kenmerken van een product: de productstructuur, de specificaties, de stuklijsten, de versies. Hier staat het product centraal als iets wat je structureert, beheert, bewaart, archiveert. Wat en waarom: een ding, een bezit, een data-asset en de basis van product lifecycle managent.
• ERP (Enterprise Resource Planning) is gericht op de logistiek: wanneer is welk onderdeel nodig, waar moet het zijn, wie werkt eraan en in welke samenstelling? Hier draait alles om timing, resource-allocatie en ketenintegratie. Een service-aanpak. Wanneer, hoe en hoeveel?

ERP beheert de bedrijfsprocessen en voedt PDM met met de benodigde data, terwijl ERP weer de benodigde data uit PDM haalt om correct te kunnen functioneren. PDM is de kaart. ERP is de route. Zonder kaart weet je niet waar je naartoe moet. Zonder route kom je er nooit.

Systeemdenken als overkoepelende benadering

Wat deze tweedeling extra boeiend maakt, is dat ze in elk systeem terugkomt. System engineering werkt precies volgens dit principe: een systeem bestaat uit componenten (data) en functies (verwerking). De uitdaging is om die twee zodanig te ontwerpen dat de juiste data, in de juiste vorm, op het juiste moment bij de juiste verwerker, gebruiker of toepasser terechtkomt. Net zoals een pianospeler op het juiste moment de goede toets moet aanslaan om de partituur van de componist perfect te vertolken. Het klinkt makkelijk, maar is extreem complex.

Het ene systeem is bovendien vaak ‘slechts’ een subsysteem van een groter geheel. Dat maakt het onderscheid tussen bezit en dienst nóg belangrijker. Wat in het ene domein een dienst is, is in het andere een product. Wat hier verbruikt wordt, moet elders gedefinieerd zijn.

Daarom is het van belang om beide domeinen – data en service – als volwaardige disciplines te erkennen. Elk met hun eigen processen, methodieken, governance en tooling. Alleen zo kunnen we digitale ketens betrouwbaar, schaalbaar en toekomstbestendig maken.

Tot slot: denken in balans

De neiging bestaat om alles als ‘data’ of alles als ‘service’ te benaderen. Maar in werkelijkheid vraagt digitale volwassenheid om balans: tussen definities en uitvoering, tussen bezit en verbruik, tussen statisch en dynamisch. Die balans realiseren is geen kwestie van techniek alleen, maar van structuur, rollen, taal en visie.

De cloud is daarbij geen doel, maar een middel. Een infrastructuur die deze tweedeling mogelijk maakt. En die – mits goed begrepen – ruimte biedt aan beide werelden. Want pas als we weten wat we hebben, én wat we ermee willen doen, kunnen we systemen bouwen die werken.

Een extra complicerende factor is dat in veel organisaties een verschil in focus optreedt tussen managementniveaus. Managers richten zich vaak primair op het proces, op efficiëntie, doorlooptijden en compliance. Of het proces inhoudelijk relevante, waardevolle of zelfs correcte output oplevert, krijgt minder aandacht. Dat geldt in het bijzonder binnen overheidsorganisaties, waar procedures vaak belangrijker zijn dan resultaten.

Ondernemers daarentegen kijken naar de toegevoegde waarde. Niet: is het proces gevolgd? Maar: wat levert het op? Wat betekent het voor mijn klant? Zij denken in termen van effectiviteit, waardecreatie en duurzaam bezit. Het product is belangrijker dan het proces.

ArQiver als bruggenbouwer

Om die balans in de praktijk te brengen, is een platform nodig dat beide domeinen ondersteunt: databeheer én service-uitvoering. ArQiver vervult precies die rol. Het is een dataplatform dat alle benodigde eigenschappen bevat om verwerkingsprocessen in de cloud op een juiste, veilige en efficiënte manier te laten plaatsvinden. Denk aan kwaliteit, compliance, governance, risicobeheersing, kosteneffectiviteit, tijdigheid, performance en servicecontrole.

ArQiver fungeert als enabler voor data-beschikbaarheid, levering, statusbeheer, metadata en structurering. Het stelt organisaties in staat hun data-assets zodanig te beheren dat ze klaar zijn voor verwerking – en maakt tegelijkertijd de uitvoering van die services transparant, controleerbaar en schaalbaar. Zo vormt ArQiver de essentiële schakel tussen wat we bezitten aan data, en wat we doen met data – precies de brug die moderne informatiesystemen nodig hebben.

Door: Hans Timmerman (foto)