Lage R&D-uitgaven zetten halfgeleiderindustrie Nederland onder druk

Voor elke euro omzet geven de grootste bedrijven in de sector - de ‘Big 5’ - ieder jaar meer uit aan onderzoek en ontwikkeling. ‘Tegelijkertijd blijven de middelgrote bedrijven achter, zij spenderen jaarlijks minder per euro omzet’, aldus Steven Pattheeuws, partner en technologie-expert bij PwC. ‘Dit kan te maken hebben met margedruk, waardoor je als bedrijf minder aan onderzoek en ontwikkeling kunt besteden. Ook talent- en groeibeperkingen zorgen ervoor dat R&D-activiteiten achterblijven of naar het buitenland worden verplaatst.’ Joost Eyck, medeauteur van het rapport en manager bij PwC Strategy&, vult aan: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat het R&D-aandeel van de middelgrote semiconbedrijven in Nederland daalde van 26 procent in 2018 naar 17 procent in 2024. We verwachten dat dit verder afneemt naar 11 procent in 2030. Innovaties bij deze middelgrote bedrijven zijn cruciaal voor het succes van de grote spelers. In een wereldwijd ecosysteem zoals semicon is het van groot belang te blijven innoveren om margedruk en afglijden naar minder competitieve productproposities tegen te gaan.’ 

Groeiende R&D-kloof tussen Big 5 en het ecosysteem

Bedrijven in het semiconecosysteem vertegenwoordigen ongeveer een derde van alle private R&D-uitgaven in Nederland. Historisch gezien waren de ‘Big 5’ goed voor iets meer dan 60 procent van de R&D-investeringen, in 2024 vertegenwoordigen zij 80 procent. Volgens Eyck wijst dit op een groeiende kloof tussen de grotere bedrijven en andere spelers in het ecosysteem. En dat is een probleem. ‘Een levendig segment van middelgrote bedrijven en start- en scale-ups is cruciaal voor het langetermijnsucces en duurzame innovatiekracht van het hele ecosysteem. Het rapport roept daarom ook op te voorkomen dat de indrukwekkende halfgeleiderindustrie in Nederland afdrijft naar een geconcentreerd model waarbij alleen de grote spelers in onderzoek en ontwikkeling investeren.’ Startups en scale-ups hebben een cruciale rol bij het ontwikkelen van nieuwe technologiedomeinen, zoals fotonica en quantum. Uit het onderzoek blijkt dat zij momenteel zo'n 2,5 procent van de totale semicon R&D in Nederland vertegenwoordigen. 

Nederland daalt op innovatieranglijsten, actie overheid en bedrijfsleven nodig

Op de toonaangevende Global Innovation Index is Nederland gezakt van rang vijf in 2020, naar rang zeven in 2023 en plek acht vorig jaar. Dat Nederland nu daalt op de innovatieranglijsten heeft onder andere te maken met achterblijvende R&D-uitgaven in Nederland. In 2023 gaf Nederland 2,1 procent van het bruto binnenlands product (BBP) uit aan R&D, ten opzichte van de zogenoemde Lissabon-norm van 3 procent. ‘In Nederland zijn particuliere bedrijven momenteel verantwoordelijk voor 70 procent van de R&D-uitgaven’, aldus Pattheeuws. ‘Door de groeiende concentratie en overheidssteun in het buitenland, wordt innovatie in Nederland steeds meer uitgedaagd. Initiatieven zoals Project Beethoven, de WBSO-subsidie (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk) en andere (semi-)publieke projecten om R&D te co-financieren helpen al. Tegelijkertijd is het belangrijk dat de overheid doorgaat met strategische co-funding, dit gerichter coördineert en deze agenda ook in Brussel bepleit. De semiconsector is een van Nederlands trots en moeten we koesteren.’